Η Κύπρος μας είναι αληθινά όμορφη. Και όση ομορφιά κι αν κρύβει η Αγιά Μαρίνα Σκυλλούρας, που μοιάζει βγαλμένη από την Αραβία, άλλη τόση μαγεία κρύβει η ακριτική χερσόνησος της μαγικής μας Καρπασίας.

Μιας περιοχής τόσο όμορφης, και τόσο μαγεμένης που όλες οι περιγραφές του κόσμου δεν θα φτάνανε να περιγράψουν τις όμορφες και κρυμμένες της παραλίες, τον κρυμμένο Ελληνισμό, τις νησίδες, και όλα τα μυστικά που κρύβει στα κιτάπια της.  

Ένα από αυτά τα μυστικά αυτής της Βορειοανατολικότερης περιοχής της Κύπρου, είναι ένα από τα πιο ακριτικά χωριά της, σχεδόν όσο πιο μακριά από το κέντρο του νησιού γίνεται.  

Η Αγία Τριάδα της Γιαλούσας. Ένα χωριό αρχαίο, με πανέμορφο τοπίο, με μια πλούσια ιστορία, και με πολύ ενδιαφέροντα άτομα. Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.   

Αρχικά, να πούμε πως η Αγία Τριάδα είναι ένα χωριό του οποίου η δημιουργία του παραμένει άγνωστη ως προς τη χρονική περίοδο της, καθώς το μόνο πράγμα που μαρτυράει το μέχρι πόσο πίσω πάει η ύπαρξη του, είναι ένας υπέροχος τόπος στην τοποθεσία Οπτομύχια.   

Και αυτός ο τόπος είναι τα απομεινάρια μιας παλαιοχριστιανικής Βασιλικής (από τον 5ο αιώνα μ.Χ.), της οποίας πλέον οι κολόνες και τα πανέμορφα μωσαϊκά που πρέπει να φτιάχτηκαν από χέρια περίτεχνων μαστόρων, στέκουν γκρεμισμένα μα κιόλας περήφανα στον χρόνο, περιμένοντας ίσως να εκτιμηθούν από τον Ελληνισμό που κάποτε υμνούσαν. 

Σημειωτέον, πως ο χώρος υπολογίζεται πως καταστράφηκε κατά τη διάρκεια Αραβικών επιδρομών την περίοδο 7ου και 10ου αιώνα μ.Χ..   

Και μακάρι (έστω) να ήταν μόνο αυτά. Τα εγκαταλελειμμένα και άγνωστα ως προς την ιστορία τους αρχαία αγάλματα που κείτονται χάμω παρατημένα και ξεχασμένα; Το ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας του Πύργου με τις γκρεμισμένες αψίδες και τις βεβηλωμένες τοιχογραφίες; Το παραμελημένο ξωκλήσι του Αγίου Χρυσοστόμου; Η κατεστραμμένη μα όρθια ακόμη μονή του Αγίου Γεωργίου του Σακκά; Τί να μας πούνε;  

Τουλάχιστον οι εκκλησιές της Αγίας Τριάδας και του Άγιου Φανούριου στέκουν για να μαρτυρούν λίγο μια άλλοτε γαλήνια ιστορία. Ενώ όλως περιέργως, το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, αν και ετοιμόρροπο, έχει στο εσωτερικό του εικόνες και μέσα μέσα κανένα αναμμένο κεράκι, και κάποιες προσευχές που δίνουν δύναμη.  

Όμως ας πάμε πίσω στα πιο ευχάριστα γεγονότα, κι ας αφαιρεθούμε από τα ερείπια.   

Το χωριό που στέκει σήμερα είναι σίγουρα η συνέχεια ενός οικισμού που υπήρχε τον καιρό της Ενετοκρατίας (1489 – 1571), και ενώ ήταν κομμάτι της Γιαλούσας, η Αγία Τριάδα εξελίχτηκε σε χωριστή κοινότητα το 1936, παίρνοντας το όνομα της ομώνυμης εκκλησίας που κτίστηκε στο χωριό το 1900.   

Πολύ σύντομα, η ανάπτυξη δεν άργησε να έρθει στην Αγία Τριάδα. Και όταν το 1960 η Κύπρος κέρδισε την ανεξαρτησία της, οι χίλιοι διακόσιοι κάτοικοι του χωριού (το οποίο ήτανε καθαρά Ελληνικό) βρήκαν τους εαυτούς τους με ορνιθοτροφείο που φρόντιζε για κάποιες δαπάνες του οκτατάξιου δημοτικού του χωριού, στο οποίο φοιτούσαν και παιδιά από γειτονικά χωριά, και το οποίο ορνιθοτροφείο άλλαξε κυριολεκτικά το βιοτικό τους επίπεδο.   

Το δημοτικό έχει μια ιδιαίτερη σημασία, μιας και οι δάσκαλοι και οι μαθητές του, με δική τους πρωτοβουλία έκτισαν το 1968 ένα ψηλό πετρόχτιστο θερμοκήπιο, το οποίο άλλαξε την ιστορία της παραγωγής κηπευτικών στην Κύπρο, χωρίς δυστυχώς να καταφέρει να συμβάλει τα προσδοκόμενα στις αναδασώσεις, με τις δενδροφυτεύσεις χαρουπιών στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, μιας και το σχετικό σχέδιο εγκαταλείφθηκε.   

Ωστόσο, το χωριό σήμερα έχει αρκετές τοποθεσίες οι οποίες είναι στολισμένες με σχινιές, τρεμιθιές, πεύκα και αόρατους, ενώ σε τοποθεσίες όπως αυτή γύρω από την κατεστραμμένη και κρυμμένη εκκλησιά της Αγιάς, ένας περιηγητής δεν θα μπορεί να δει τον ουρανό από τα πυκνά φύλλα των τριγύρω δέντρων, που με τα θροΐσματα τους θα χαϊδεύουν τα αυτιά του.   

Επίσης, μια παράξενη αναφορά, μιας και αναφερθήκαμε σε κρυμμένες εκκλησίες, αφορά τους Λινοβάμβακες (στους οποίους θα αναφερθούμε λεπτομερώς σε αρμόζοντα χωριά), και μας παίρνει πίσω σε κάποια φάση μετά το 1967, μετά την ανεξαρτησία και πριν την Τουρκική εισβολή.   

Τότε, όταν οι Λινοβάμβακοι (πιθανόν) των χωριών Γαληνόπορνη και Περιβόλια Τρικώμου (και πιθανόν κι από περισσότερα χωριά) αρχίσανε σιγά σιγά να βαπτίζονται και να ασπάζονται τον Χριστιανισμό, ο θεολόγος Παντελής Παντελή από την Αγία Τριάδα δρούσε σαν διαμεσολαβητής μεταξύ αυτών και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’.   

Αυτή η ηρεμία όμως δεν άντεξε πολύ, μιας και μετά την εισβολή του 1974, τουλάχιστον χίλιοι κάτοικοι του χωριού βρέθηκαν, αυτή τη φορά, σε μια δυσάρεστη θέση.   

Με τον πόλεμο πλέον χαμένο εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, τόσο οι κάτοικοι της Αγίας Τριάδας, όσο και αρκετών άλλων χωριών κυρίως της Καρπασίας, μείνανε εγκλωβισμένοι, ενώ μόνο μετά το 1976 όπου και έγιναν διάφορα πληθυσμιακά παιχνίδια από την Τουρκία, το χωριό έλαβε τον τίτλο ενός μάρτυρα.  

Σήμερα, εν μέσω του εικοστού πρώτου αιώνα, η Αγία Τριάδα της Γιαλούσας, είναι ένα από τα λίγα χωριά της Κύπρου που είναι κατεχόμενα, και τα οποία κατοικούνται από Ελληνοκύπριους που αποφασίσανε να μην επιστρέψουν στις ελεύθερες περιοχές για να μείνουν, αλλά διαλέξανε τη ζωή στα χώματα που μεγαλώσανε. Κι ας είναι υπό τον Τουρκικό ζυγό, κι ας μπορούν να έρθουν να ζήσουν στις ελεύθερες περιοχές.   

Σήμερα, ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στα 700 άτομα σχεδόν, με 120 Ελληνοκύπριους, και τους υπόλοιπους Τουρκοκύπριους (αρκετοί από τους οποίους είναι και οι ίδιοι πρόσφυγες, υποχείριο της Τουρκίας όμως παρά τη θέληση τους, από τον Πύργο της Τηλλυρίας ή αλλιώς Τηλλυρκάς). Ωστόσο. σε αυτόν τον πληθυσμό συγκαταλέγονται και Τούρκοι έποικοι τους οποίους έφερε η Τουρκία το 1976 και το 1977 από την Τραπεζούντα.  

Όσον αφορά αυτούς τους έποικους, μαρτυρίες που είναι βιντεοσκοπημένες και ανεβασμένες στο διαδίκτυο, αναφέρουν πως ήταν Πόντιοι, και αρκετοί μιλούσαν Ελληνικά. Όμως, ήταν ήδη εξισλαμισμένοι.  

Ομολογουμένως, το ανωτέρω αν και γνωστό σε όσους ασχολούνται εις βάθος με το Κυπριακό, δεν έχει μελετηθεί αρκετά από τους ακαδημαϊκούς κύκλους, τουλάχιστον όσο αφορά τη γνώση του παρόντος συγγραφέα.   

Κάτι άλλο όμως που αρμόζει να ειπωθεί, αν και είναι και αυτό πλέον ένα μυστήριο, είναι η ιστορία του μοναχού Ακάκιου, ο οποίος καταγόταν από την Αγία Τριάδα, γέννημα του 1670.   

Στην κοσμική ζωή του είχε το όνομα Ανδρέας, ενώ σε ηλικία δέκα ετών πήγε με την οικογένεια του στην Κιλικία, μιας και είχαν εξοριστεί από τον σκληρότατο δραγομάνο Μαρκουλλή, ο οποίος δρούσε βασανιστικά ενάντια στον Ελληνισμό του νησιού τότε.  

Ο Ακάκιος δεν πτοήθηκε όμως. Και αν και θα μπορούσαν να λεχθούν πολλά για το άτομο του, εμείς γνωρίζουμε πως μορφώθηκε και έζησε πενήντα χρόνια στην Κιλικία, ενώ το 1731 επέστρεψε και εν τέλει έγινε Μοναχός στο Ριζοκάρπασο, όπου και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του.  

Το 1733, όταν και έγινε επιτέλους μοναχός, έγραψε και ένα βιβλίο το «Βιβλιόπουλλο» ή αλλιώς «Πεντέορτον», το οποίο περιείχε τα συναξάρια και τις ακολουθίες των Καρπασιτών αγίων, συμπληρώνοντας το υπόλοιπο των τετρακοσίων δεκαοκτώ σελίδων του βιβλίου, με ποικίλη ύλη πληροφοριών, από εγκυκλοπαιδική μέχρι και εκκλησιαστική, συμπεριλαμβάνοντας πολλές σημαντικές και ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, που όχι μόνο φανερώνουν τη φιλοπατρία, τη φιλομάθεια και τη φιλοθρησκεία του, αλλά και τη συμπόνια που είχε για τον απλό άνθρωπο και τη δυνατότητα του να γνωρίζει για την εκκλησία και τον τόπο του.  

Ίσως το πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο του να είναι ένα με τίτλο «Περί γοργόνας και τί εστί γοργόνα», και μέχρι το 1974 κανείς μπορούσε να το διαβάσει στο χειρόγραφο, το οποίο βρισκόταν φυλαγμένο στο χωριό της Αγίας Τριάδας, ωστόσο, μετά τον πόλεμο χάθηκε, αλλά ευτυχώς έχουμε λίγες πιο παλιές περιγραφές, που για την ώρα μας είναι αρκετές.  

Μακάρι κάποτε αυτό το όμορφο χωριό να φανερώσει από τα στήθια του αυτό το βιβλίο, αλλά και τη λευτεριά που οι κάτοικοι του περιμένουνε εδώ και τόσα χρόνια.  

Και όμως  παρόλες αυτές τις κακουχίες, τα Θεοφάνια συνεχίζουν να γιορτάζονται κάθε χρόνο στην Αγία Τριάδα, με τη λειτουργία να βρίσκει παρόντα τον Επίσκοπο Καρπασίας, καλεσμένους πρόσφυγες του χωριού και όχι μόνο, ανθρώπους του πολιτικού και πολιτισμικού κόσμου, αλλά και όσους Κύπριους δίνουν το παρών και την αγάπη τους, και φυσικά τους εγκλωβισμένους μας.  

Αλλά, μέχρι να έρθει η λευτεριά και να νιώσει πλήρες αυτό το χωριό, εκείνο παραμένει ένας στρατιώτης του ιππικού ή μια μάρκα τσιγάρου, που του κάνουν παρέα τα άγνωστα αγάλματα με τα χίλια μυστικά, μαζί με τις παλιές και νέες εκκλησιές.

Κείμενο: Στέλιος Νικολάου (Νισολομού)

Πηγές άρθρου:  

• «Κυπρίων γη αέναη – Καρπασία» Νικολάου Στέλιος
• http://www.prio-cyprus-displacement.net/default.asp?id=541
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/03/blog-post.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/03/blog-post_13.html
• http://ayiatriada.org.cy/?cat=21&lang=GR
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/03/blog-post_14.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/03/blog-post_45.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/01/ayia-trias-karpasias-cyprus.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/03/blog-post_22.html
• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/FamagustaDistrictAgiaTrias.png
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/01/church-agia-triada-at-agia-triada-cyprus.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/05/church-agios-fanourios-at-agia-triada.html
• https://publications.gov.cy/assets/user/publications/2019/2019_253/HTML/24/#zoom=z
• https://www.youtube.com/watch?v=tElYqOtEQaw&list=PL5b2OPQBAuYEE3Q_7P62mX9GO_r3PiC8G&index=116&t=1s&ab_channel=KimonasMarkoulis
• https://www.youtube.com/watch?v=eEgvba0StM0&ab_channel=KimonasMarkoulis
• https://www.youtube.com/watch?v=8qE8uvIfkuI&list=PL5b2OPQBAuYEE3Q_7P62mX9GO_r3PiC8G&index=51&t=416s&ab_channel=AntoniaKyprianou
• https://www.youtube.com/watch?v=8qE8uvIfkuI&ab_channel=AntoniaKyprianou
• https://www.youtube.com/watch?v=opgp5UCUD_Y&list=PL5b2OPQBAuYEE3Q_7P62mX9GO_r3PiC8G&index=58&ab_channel=KimonasMarkoulis
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/01/ayia-trias-karpasias-cyprus.html
• http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2016/01/pistacia-terebinthus-centuries-old.html
• http://www.prio-cyprus-displacement.net/default.asp?id=541
• https://famagusta.news/news/kypros/ta-theofaneia-tha-giortastoun-stis-6-ianouariou-stin-katechomeni-agia-triada/
• http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=1108&-V=limmata
• http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=833&-V=limmata
• «Περπατώντας στην άκρη της γης μας» - Άννα Μαραγκού –
• «Η καταγωγή των Τουρκοκυπρίων και το φαινόμενο του Λινοβαμβακισμού (Κρυπτοχριστιανισμού) στην Κύπρο» - Κωνσταντίνος Ι. Λάμπρου –