Το σύντομο αυτό ποίημα του Σεφέρη, θεωρήθηκε (και θεωρείται) από πολλούς ότι έχει πηγή έμπνευσης ένα πολύ όμορφο ακρογιάλι της Κύπρου.

Άρνηση

Στο περιγιάλι το κρυφό
κι άσπρο σαν περιστέρι
διψάσαμε το μεσημέρι.
μα το νερό γλυφό.

Πάνω στην άμμο την ξανθή
Μγράψαμε τ’ όνομά της..
ωραία που φύσηξε ο μπάτης
και σβήστηκε η γραφή.

Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος
πήραμε την ζωή μας.• λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή

Το σύντομο αυτό ποίημα του Σεφέρη, πολύ δημοφιλές στην Κύπρο, θεωρήθηκε (και θεωρείται) από πολλούς ότι έχει πηγή έμπνευσης ένα πολύ όμορφο ακρογιάλι της Κύπρου, την παραλία του Κόννου στον Πρωταρά, στις ανατολικές ακτές του νησιού μας. Σαν τέτοιο το συστήνουν οι ξεναγοί, έτσι το χρησιμοποιούν σε κείμενά τους δημοσιογράφοι και άλλοι. Δυστυχώς, παρ’ όλη την αγάπη και τους δεσμούς του ποιητή με την Κύπρο, παρ’ όλο ότι μια ολόκληρη ποιητική του συλλογή είναι εμπνευσμένη από την Κύπρο, αυτό δεν ευσταθεί.

Ο Γιώργος Σεφέρης ήρθε για πρώτη φορά στην Κύπρο το φθινόπωρο του 1953. Το ποίημα «Άρνηση» είναι το πέμπτο της πρώτης ποιητικής συλλογής «Στροφή», που εξέδωσε ο Σεφέρης  το 1931, είκοσι δύο ολόκληρα χρόνια πριν από το ταξίδι του στο νησί. Τα ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα μετά την επιστροφή του από το Παρίσι (1924) και απηχούν απαισιόδοξα συναισθήματα και δύσκολες ψυχικές καταστάσεις αυτής της περιόδου. Τέτοιες καταστάσεις είναι, για παράδειγμα, οι ίδιες οι σπουδές του στα νομικά που δεν τις ήθελε, που τις ακολούθησε κατ’ απαίτηση του πατέρα του και που τον έκαναν συχνά πολύ δυστυχισμένο. Είναι ακόμη δυο άτυχοι έρωτές του, με την κόρη της σπιτονοικοκυράς του στο Παρίσι και λίγο αργότερα με κάποια άλλη κοπέλα, τη Jacqueline, με την οποία χώρισε γιατί γνώριζε εκ των προτέρων την αντίδραση της οικογένειάς του. Πολλές λεπτομέρειες για όλα αυτά και την ψυχολογική του κατάσταση μας δίνει το βιβλίο της αδελφής του Ιωάννας Τσάτσου, «Ο αδελφός μου Γ. Σεφέρης», καθώς και τα ημερολόγια του ποιητή (Μέρες Α).

Η «Άρνηση» λοιπόν, είναι ποίημα αυτής της περιόδου, ένα ερωτικό ποίημα, αλλά και ποίημα που περικλείει ένα από τα προσφιλή θέματα του Σεφέρη, την τραγικότητα του «ανθρώπου που ξαστόχησε», του ανθρώπου που ξεκίνησε με όνειρα, με επιθυμίες, με πάθος για τη ζωή, αλλά που κάποια στιγμή συνειδητοποιεί πως η ζωή του ήταν ένα μοιραίο λάθος, πως χαράχτηκε πάνω σ’ ένα λανθασμένο δρόμο κι αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή.

Ο ερωτισμός του ποιήματος δεν μαρτυρείται μόνο από το «κρυφό» (τόπος μυστικής συνάντησης) αλλά και από το γράψιμο του ονόματος στην άμμο. Ένα ερωτευμένο ζευγάρι,  περπατάει σ’ ένα ερημικό, αμμουδερό ακρογιάλι. Η άρνηση όμως βρίσκεται διαρκώς μπροστά του. Άρνηση της φύσης να σβήσει τη δίψα τους (το νερό είναι γλυφό), άρνηση της αμμουδιάς να κρατήσει το χαραγμένο όνομα. Παμπάλαιη όσο και διαχρονική συνήθεια των ερωτευμένων να χαράζουν τα ονόματά τους ή τα αρχικά τους πάνω σε κορμούς δέντρων ή όπου αλλού, ακόμα και πάνω στην άμμο κι ας ξέρουν, ή ας μην προνοούν, πόσο φευγαλέο θα είναι αυτό το γράψιμο. Και, τέλος, άρνηση της ίδιας της ζωής να πραγματοποιήσει τα όνειρα και τις επιδιώξεις των εραστών-αφηγητών. Με μια μελαγχολική παραδοχή του λάθους που έκαναν αποφασίζουν ν’ αλλάξουν ζωή.

Δεν νομίζω πως ο κόσμος που τραγουδάει τ’ όμορφο αυτό ποίημα με τη θαυμάσια μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη, πάει σ’ όλο το βάθος του ποιήματος. Οι πιο πολλοί περικλείουν όλο το νόημά του στον πρώτο στίχο. Γι’ αυτούς είναι ένα ποίημα που υμνεί ένα όμορφο ακρογιάλι. Τίποτ’ άλλο. Άλλοι ίσως σταματάνε στον τίτλο «Άρνηση» και συμβολικά το κάνουν ένα τραγούδι αντίστασης. (Όταν γινόταν η κηδεία του Σεφέρη, το 1971, τον καιρό της δικτατορίας, μ’ αυτό το τότε απαγορευμένο τραγούδι του Θεοδωράκη, χιλιάδες κόσμος συνόδεψε τον ποιητή στον τάφο. Ίσως γιατί συνδύασε τον τίτλο «Άρνηση» με την περίφημη δήλωση του Σεφέρη κατά της δικτατορίας). Κι άλλοι, τέλος, ίσως να γοητεύονται και να συνεπαίρνονται από κείνο το τελευταίο «κι αλλάξαμε ζωή», όνειρο που καθένας μας έκανε κάποια στιγμή της ζωής του. Πολλές οι ερμηνείες, πολλά τα νοήματα. Ποια είναι η αλήθεια; Πέρα από το ότι σίγουρα δεν γράφτηκε για κάποιο ακρογιάλι της Κύπρου (αλλά και τι πειράζει αν το πιστεύουμε;)  όλα τα άλλα επιτρέπονται. Αυτή είναι η ομορφιά και το μεγαλείο της ποίησης, η πολυσημία της, που έχει να δώσει κάτι διαφορετικό στον καθένα.

Κείμενο: Αναγνώστρια

Πρώτη δημοσίευση: www.peopleandideas.gr

Σημείωση : 

 Η Κίκα Ολυμπίου, δημιουργός του επιτυχημένου μπλογκ «Αναγνώστρια» όπου παρουσίαζε και σχολίαζε τα λογοτεχνικά βιβλία που διάβαζε, υπήρξε εκπαιδευτικός και συγγραφέας από την Κύπρο. Είχε γεννηθεί κοντά στην Αμμόχωστο το 1939 και πέθανε το 2022 στη Λευκωσία. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση. Ασχολήθηκε με το διήγημα, την ποίηση και την κριτική. Το μεγαλύτερο μέρος της συγγραφικής της εργασίας έχει δημοσιευθεί στο λογοτεχνικό περιοδικό «Πνευματική Κύπρος». Από το 1969 υπήρξε τακτική συνεργάτις του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου σε ραδιοφωνικές, όσο και σε τηλεοπτικές εκπομπές (λογοτεχνικές, για τη γυναίκα, παιδικές). Ασχολήθηκε κυρίως με τη μελέτη της λογοτεχνίας, την κριτική και παρουσίαση βιβλίου και τη συγγραφή σχολικών βοηθημάτων.

Μετά την αφυπηρέτησή της από την εκπαίδευση διορίστηκε από τον Υπουργό Παιδείας και υπηρέτησε ως μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, καθώς και στη Συμβουλευτική Επιτροπή Γραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Μεγάλο μέρος των εργασιών της είναι δημοσιευμένο σε εφημερίδες και περιοδικά.

Μια άλλη μεγάλη της αγάπη ήταν τα ταξίδια, για τα οποία έγραψε τόσο στο μπλογκ της όσο και στα βιβλία της «Ταξιδιωτικές περιπλανήσεις» και «70 βιβλία και 9 ταξίδια». Η Κίκα Ολυμπίου υπήρξε φίλη του Ιδεοστρόβιλου και με χαρά μας έδινε το ελεύθερο να αναδημοσιεύουμε τις αξιόλογες αναρτήσεις του μπλογκ της. 

Μας λείπει η ευγενική, μορφωμένη, καλοπροαίρετη αλλά και οξυδερκής «Αναγνώστρια» και δεν παραλείπουμε να ανατρέχουμε στις ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του μπλογκ της.

Σ.Σ Ευχαριστούμε την κυρία Λητώ Σεϊζάνη για την εμπεριστατωμένη παρουσίαση της "Αναγνώστριας".