Με ένα ευρώ μπορείς να δεις ένα μεγάλο έργο της Αναγέννησης στη Φλωρεντία σε μια εκκλησία. Γύρω από τον σκοτεινό πίνακα που βρίσκεται πίσω από ένα κιγκλίδωμα, ουσιαστικά μέσα σ’ένα κλουβί, μαζεύονται αρκετοί επισκέπτες για να θαυμάσουν την υπέροχη ζωγραφική του Ποντόρμο για ένα λεπτό. Ρίχνεις το κέρμα, ο πίνακας φωτίζεται λαμπρά. Μετά, το φως σβήνει πάλι και μένεις στο σκοτάδι ν’αναλογίζεσαι αυτό που είδες. Ήταν θαύμα, όνειρο που τέλειωσε ξαφνικά, μια παραίσθηση, ένας αντικατοπτρισμός; 

Είναι ένας χορός ανθρώπων που αιωρούνται στον αέρα, στην πραγματικότητα πατάνε στη γη αλλά έχεις την αίσθηση ότι πετάνε. Δεν έχει σημασία να κάνεις συγκρίσεις, θυμίζει την ταξινόμηση των μορφών που κάνει ο Ελ Γκρέκο, όμως ο Ελ Γκρέκο είναι μεταγενέστερος, μπορεί να μαθήτευσαν στο ίδιο εργαστήριο στην Ιταλία, όχι δεν έχει καμμία σημασία να σκεφτείς με ιστορικούς όρους.

Καλύτερα ν’αφήσεις αυτό το έργο να σε παρασύρει στον χορό των χρωμάτων του. Γιατί είναι τόσο λυπημένα τα πρόσωπα μέσα στην πανδαισία από ροζ, από γαλάζια, από κόκκινα; Πώς μας κοιτάζουν αυτά τα μάτια χωρίς να μας βλέπουν, βουτηγμένα στη θλίψη τους μετά απ’την τραγωδία που έχει συμβεί; Πετούν, χορεύουν, αιωρούνται όλοι αγκαλιασμένοι, μοιάζουν ανάλαφροι αλλά σηκώνουν τέτοιο βάρος, καθώς άγγελοι και άνθρωποι συμμετέχουν στην Αποκαθήλωση του σώματος του Χριστού. Είναι παράξενα, αντικρουόμενα τα συναισθήματα, δεν ξέρεις ακριβώς τι να σκεφτείς, πώς να νοιώσεις. Δεν είναι κάν Αποκαθήλωση, δεν υπάρχει Σταυρός. Όλα είναι ρευστά σ’αυτόν τον χορό. Οι επεξηγήσεις μιλάνε για το σώμα του Χριστού ως panis angelicus, άρτο των αγγέλων, ως προσφορά, πρόσφορο. 

Ένας χορός γεμάτος αγωνία με την Παναγία στο μέσον να τείνει χείρα αποχωρισμού προς τον Υιό, με την Μαρία τη Μαγδαληνή να κρατάει ένα μαντήλι για να σκουπίσει τα δάκρυα της Μητέρας που έχει στα δεξιά της τον Νικόδημο με τη μορφή του ίδιου του Ποντόρμο.

Μια ανεξήγητη έλλειψη βαρύτητας χαρακτηρίζει το έργο αυτό, αν και ο άγγελος στο πρώτο πλάνο μοιάζει να έχει λυγίσει κάτω απ’το βάρος του νεκρού σώματος. Τα πλούσια υφάσματα με τις πτυχές τους στα σώματα και στα κεφάλια των γυναικών έρχονται σε αντίθεση με το γυμνό νεκρό σώμα του Ιησού και το ωχρό του πρόσωπο. Σχεδόν σαν παραφωνία, ηθελημένη προφανώς, το χρώμα στα ρούχα και το καπέλο του Νικόδημου-Ποντόρμο που στέκει παράμερα. Στο σώμα του Χριστού διακρίνεται ένα σημάδι από λόγχη και στο χέρι του η πληγή από τα καρφιά. Η Παναγία έχει τη θλίψη της Πιετά στο πρόσωπό της και μαθαίνουμε ότι ο ζωγράφος είχε μελετήσει όλο το έργο του Μιχαήλ Άγγελου εις βάθος, είχε πιστέψει ίσως κάποτε πως μπορούσε να τον ξεπεράσει.

Το φως έχει σβήσει. Έχεις μείνει να κοιτάζεις τα κάγκελα μπροστά στον πίνακα. Θα συνεχίσεις να σκέφτεσαι αυτό που είδες για πολλές μέρες ακόμα, ίσως για μήνες, ίσως και για χρόνια. Και θ’αναρωτιέσαι πώς εμπνεύσθηκε άραγε ο ζωγράφος έναν τόσο παράξενο χορό;

Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη

www.litoseizani.com