Η μητέρα του κλαίει καθώς τον αποχαιρετά αλλά η γιαγιά του τού λέει: ΞΕΡΩ ΟΤΙ ΘΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ.

Μ’αυτά τα λόγια ν’αντηχούν στ’αυτιά του και με την ελπίδα στην καρδιά, ξεκινά το 1945 σε ηλικία 17 ετών ο Λέο, ο ήρωας του βιβλίου «Ο άγγελος της πείνας» της Χέρτα Μύλλερ (Nόμπελ Λογοτεχνίας 2009) για ένα σοβιετικό στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στην Ουκρανία.
Μαζί με άλλους Γερμανούς μιας μειονότητας που ζούσε στη Ρουμανία, θα οδηγηθεί εκεί για να εργαστεί στις χειρότερες και πιο βαριές δουλειές, θα γίνει μάρτυρας της απανθρωπιάς ορισμένων συμπολιτών του αλλά και της καλωσύνης κάποιων αγνώστων. Η εξοντωτική καθημερινή εργασία θα διαρκέσει πολλά χρόνια, ο Λέο και οι γείτονές του θα ξεχάσουν ότι κάποτε υπήρξαν άνθρωποι και όχι γαϊδούρια που κουβαλάνε τσιμέντα και χαλίκι και κάρβουνο, που ζητιανεύουν στις αγορές για ένα ξεροκόμματο, που κρύβουν τα λιγοστά προσωπικά αντικείμενα, τα οποία έφεραν μαζί τους, σαν θησαυρούς από ένα ξεχασμένο παρελθόν. Ένα παρελθόν που δεν θέλουν να το αναπολούν γιατί τους πονάει. Εδώ δεν έχουν οικογένεια, δεν έχουν φίλους, και δεν ξέρουν πόσο θα κρατήσει αυτό το μαρτύριο.
Το μαρτύριο της πείνας.
Ο άγγελος της πείνας καραδοκεί πάνω απ’τα κεφάλια τους και περιμένει να τους βρει εντελώς αδύναμους για να τους πάρει μαζί του.
Ο άγγελος της πείνας σκαρφαλώνει στον ουρανίσκο μου και κρεμάει την ζυγαριά του, λέει ο Λέο.
Και εξηγεί με περισσότερες λεπτομέρειες:
Όλοι πέφτουμε στην παγίδα του ψωμιού.
Στην παγίδα του να μείνουμε εγκρατείς στο πρωινό, στην παγίδα του ν’ανταλλάξουμε ψωμιά στο βραδινό, στην παγίδα του να φυλάξουμε ψωμί κάτω απ’τα μαξιλάρια μας τη νύχτα. Η χειρότερη παγίδα που σου στήνει ο άγγελος της πείνας είναι να μείνεις εγκρατής: να πεινάς και να έχεις ψωμί αλλά να αρνηθείς να το φας. Να φανείς σκληρός απέναντι στον εαυτό σου, πιο σκληρός κι απ’το παγωμένο ώς το βάθος του έδαφος. Κάθε πρωί ο άγγελος της πείνας λέει: Σκέψου το βράδυ.
Και το βράδυ, πάνω απ’τη λαχανόσουπα, γίνεται η ανταλλαγή του ψωμιού, γιατί το ψωμί το δικό σου πάντα σου φαίνεται λιγότερο από των άλλων. Κι αυτό ισχύει για όλους.
Τέτοιες περιγραφές του ψωμιού ως ύψιστης πολυτέλειας έχουμε διαβάσει και αλλού, ήταν κοινός τόπος φαίνεται στα χιτλερικά και στα σταλινικά στρατόπεδα το να προσπαθείς να επιβιώσεις μ’ένα κομματάκι ψωμί και λίγη σούπα μετά από μια ολόκληρη μέρα σκληρής εργασίας σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν.
Για να γράψει αυτό το βιβλίο με ήρωα τον νεαρό ομοφυλόφιλο Λέο, η Χέρτα Μύλλερ βασίστηκε σε μια αληθινή ιστορία, κρατώντας λεπτομερείς σημειώσεις απ’όσα της διηγήθηκε ο λογοτέχνης Όσκαρ Πάστιορ. Ο Πάστιορ ήταν ο Λέο, ενώ και η μητέρα της Μύλλερ είχε οδηγηθεί στα ίδια στρατόπεδα όπου πέρασε πέντε μαρτυρικά χρόνια όπως και άλλοι 70 χιλιάδες Γερμανοί της Ρουμανίας.
Μετά τον θάνατο του Πάστιορ έγινε γνωστό ότι ο λογοτέχνης είχε δεχτεί να συνεργαστεί με την μυστική αστυνομία του Τσαουσέσκου. Αντιθέτως, η Χέρτα Μύλλερ αρνήθηκε όταν της έγινε η πρόταση και έχασε τη δουλειά της. Σίγουρα τα όσα είχε ήδη τραβήξει τότε, θα δίνουν ελαφρυντικό στον Πάστιορ για την μεταγενέστερη επιλογή του.
Στις συνεντεύξεις της η συγγραφέας αναφέρεται συχνά στην σκληρή και τραυματική παιδική της ηλικία. Πάντα στον τρόπο που μιλάει ακούγεται ο απόηχος από αυτά τα βασανισμένα χρόνια, η ευφράδειά της, η φωνή της, η ευαισθησία της, το πικρό χιούμορ την καθιστούν μια πολύ συμπαθητική προσωπικότητα. Η Χέρτα Μύλλερ φτιάχνει επίσης κολλάζ-ποιήματα με λέξεις που κόβει από περιοδικά.

Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη

Πρώτη δημοσίευση: www.peopleandideas.gr