Κουτούντο και στεγάδια

Κουτούντο και στεγάδια στις Κυκλάδες

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική  και ντοπιολαλιές στα κυκλαδονήσια. 

Το νησί της Τζιάς είναι υπέροχο, το σπίτι όπου φιλοξενείσαι επίσης κι εσύ είσαι ο καλύτερος φιλοξενούμενος με το χαμόγελο κολλημένο στα χείλη, πρόσχαρος και πρόθυμος να βοηθήσεις σε όλες τις δουλειές χωρίς να δημιουργείς προβλήματα. Έρχονται όμως εκείνες οι παράξενες ονομασίες και σε τρελαίνουν γιατί, ανεξάρτητα από την καταγωγή των οικοδεσποτών, στις ονομασίες που έχουν να κάνουν με τους χώρους ακολουθείται η ντοπιολαλιά.

Kea-Tzia-photo credit@Marianna_Karavassili

Φέρε μου απ’το κουτούντο τη μεγάλη λεκάνη, σου λέει φιλικά η νοικοκυρά και συ βρίσκεσαι καταμεσής του πουθενά. Ντουλάπι θα είναι μάλλον, μπορεί κι αποθήκη, ίσως και έξω, ίσως σε υπόγειο αλλά πού;

Στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά κουτούντο ονομάζουν τον κενό χώρο μεταξύ του σπιτιού και του βράχου από πίσω του. Μη ρωτάτε! Τα περισσότερα σπίτια έχουν από πίσω ένα βράχο καθ’ότι όλο βράχια και πέτρα είναι τα κυκλαδονήσια. Αυτό το κενό λοιπόν, αυτή η σοφή στοά που απομονώνει το σπίτι από τον βράχο πίσω του, επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό τον αερισμό του και την μείωση της υγρασίας. Μην παραλείψουμε βέβαια και τον αποθηκευτικό χώρο που δημιουργείται με την ύπαρξη του κουτούντου. Αποθήκευση όχι μόνο αντικειμένων αλλά και τροφίμων ( κρεμασμένα ή σε "φανάρια") χάρη στη σταθερή θερμοκρασία που κρατάει ο χώρος. Η χρησιμότητά του εκτιμήθηκε, όπως και πολλοί άλλοι παραδοσιακοί τρόποι χτισίματος, από τους αρχιτέκτονες και έτσι η κατασκευή κουτούντου διατηρήθηκε και στα νεόδμητα σπίτια στα πλαίσια της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.

Αφού καταχαρούμενος βρίσκεις την λεκάνη και απλώνετε τα φρεσκοπλυμένα ρούχα στον δυνατό ήλιο να στεγνώσουν έρχεται νέα δοκιμασία. «Ελάτε μετά στο στεγάδι να καθαρίσουμε φασολάκια παρέα» λέει η οικοδέσποινα. Εσύ, πρώτον αγαπάς πολύ τα φασολάκια λαδερά με φρέσκο ψωμί και δεύτερον, έχεις μια αξιοπρέπεια και δεν θες να ρωτήσεις πού είναι το στεγάδι;

Το στεγάδι, που συνήθως βλέπει στον νοτιά και προφυλάσσει την οικογένεια από τους κρύους βοριάδες, ήταν κέντρο της καθημερινότητας τους, διέθετε τζάκι για μαγείρεμα και ήταν λειτουργικό τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Στεγάδι λοιπόν, είναι ο στεγασμένος ημιυπαίθριος χώρος ανάμεσα στα δωμάτια μιας καθηκιάς. Επίσης, στεγάδι στους δημόσιους χώρους ονομάζεται κάθε σκεπαστό πέρασμα στα δρομάκια. Πέρασμα για τους διαβάτες και υπαίθριος χώρος -βεράντα για τους ενοίκους του σπιτιού από πάνω.

Kea-Tzia-photo credit@Marianna_Karavassili

Εννοείται ότι ούτε τη λέξη καθηκιά που ανέφερα πιο πριν την ήξερα. Καθηκιά, παραφθορά της λέξης κατοικία. Που στα τζιώτικα είναι η αγροικία η φτιαγμένη με πέτρες (υπάρχουν άφθονες παντού). Αρχικά χρηστική μόνο για τους αγρότες, χτισμένη σύμφωνα με τις ανάγκες τους, με τον σταύλο για τα ζωντανά, αποθήκη για τα γεννήματα, και ένας χώρος όπου κατοικούσαν. Καθηκιές βρίσκεις διάσπαρτες σε όλη την ενδοχώρα, οι περισσότερες εγκαταλελειμμένες, υπάρχουν όμως και υπέροχες καθηκιές που έχουν μετατραπεί, διατηρώντας όλο το ύφος της αγροικίας, σε λειτουργικά, σύγχρονα σπίτια.

Hταν χτισμένες αποκλειστικά από πέτρα και στεγασμένες με σχιστολιθικές πλάκες και χώμα.

Σε όσες έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα και δεν είναι ερειπωμένες, έχουν αντικατασταθεί οι επικαλύψεις από πλάκα σκυροδέματος και η λιθοδομή έχει βαφτεί με αλλεπάλληλα στρώματα ασβέστη ή έχει επιχρισθεί με πρόχειρο σοβά. Εφ’όσον η καθηκιά γινόταν μονιμότερος τόπος διαμονής και αποκτούσε και άλλες κύριες ή βοηθητικές κατασκευές, τότε λεγόταν καθέντρα.*

Χρηστικές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες λοιπόν για τα κυκλαδονήσια! 

Μην ξεχνάμε ότι χρυσός κανόνας των διακοπών είναι να μοιραζόμαστε και να τελειώνουμε γρήγορα τις δουλειές του σπιτιού, ώστε να μένει περισσότερος ελεύθερος χρόνος σε όλους, οικοδεσπότες και φιλοξενούμενους.

  Κείμενο: Μαριάννα Καραβασίλη

* Πληροφορίες αντλήσαμε από το βιβλίο : Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. -Κλουτσινιώτη Ρ., Φαράκλας Ν. (1986), Τζιά (Κέα).

 

 


Εκτύπωση   Email