Ο Μίλος Φόρμαν ήταν ένας σπουδαίος σκηνοθέτης από αυτούς που έκαναν λίγα έργα και καλά. Ήταν άλλος ένας από αυτούς τους δημιουργούς που είχε μέσα του το ευρωπαϊκό πνεύμα και η Αμερική του έδωσε το πεδίο να μεγαλουργήσει. Είχε μεγάλες καλλιτεχνικές και εμπορικές επιτυχίες και κέρδισε δύο βραβεία Όσκαρ με ταινίες που έμειναν κλασικές και βλέπονται ακόμα με το ίδιο ενδιαφέρον. Στη φωλιά του κούκου και Αμαντέους.

Να σας πω και τα προσωπικά μου τώρα…Yπάρχουν μερικά πράγματα που σου σημαδεύουν τα παιδικά ή τα εφηβικά ή τα νεανικά σου χρόνια. Και μένουν μέσα στο μυαλό και στην καρδιά σου σαν κάτι το εξιδανικευμένο, σαν κάτι πολυαγαπημένο δικό σου. Ένα τέτοιο «πράγμα» υπήρξε για μένα το έργο «Στην φωλιά του κούκου» (“One flew over the cuckoo’s nest”- 1975), του Μίλος Φόρμαν, με πρωταγωνιστή τον Τζακ Νίκολσον στον αξέχαστο ρόλο του Μακ Μέρφυ. 

Η συγκεκριμένη ταινία με είχε καθηλώσει όταν την είχα πρωτοδεί με την κολλητή μου φίλη και αν θυμάμαι καλά την ξαναείδαμε κι άλλες φορές από τότε (...πηγαίναμε σε σινεμά τότε, πληρώναμε εισιτήρια, δεν είχε βίντεο, ούτε download, ούτε συνδρομητικά κανάλια...). Είχαμε μάθει απέξω τα ονόματα των «ηρώων» του έργου, ο Μακ Μέρφυ, η στρίγγλα προϊσταμένη, ο Τσίφ, o Μαρτίνι, ο Τσέζγουικ… Πόσο με είχε εντυπωσιάσει η ερμηνεία του Τζακ Νίκολσον και η ιδέα του καλού κακού τρελού, που μπήκε μέσα στο φρενοκομείο και έφερε τα πάνω κάτω. Οι τρόφιμοι του ψυχιατρείου που δυσκολεύονται, αλλά αποδέχονται την ανατροπή που έφερε ο ήρωας Μακ. Και κυρίως πόσο με είχε επηρρεάσει η ιδέα ή μάλλον η συνειδητοποίηση ότι το ψυχιατρείο είναι κι αυτό μια μικρή κοινωνία με τους αρχηγούς της, τους κανόνες και τους κάθε λογής χαρακτήρες.

Κι ύστερα από χρόνια, τo 1984, o Mίλος Φόρμαν, έφτιαξε το αριστούργημα “Amadeus”. H ζωή και τα έργα του Μότσαρτ, όπως τα βίωσε και τα αφηγείται ο συνθέτης (και μουσικός του αντίζηλος) Αντόνιο Σαλιέρι. Ο Σαλιέρι μιλά για την ιδιοφυϊα Μότσαρτ, για την εξυπνάδα του, την ευρηματικότητά του και για την παραφροσύνη του. Η ζήλια του Σαλιέρι, μπορεί και να σκότωσε τον νεαρό Μότσαρτ, αλλά ποτέ κανείς δεν θα μάθει στα σίγουρα. Το «Αμαντέους», ένα άψογο έργο, που στην ουσία μιλά για την ίδια την ανθρώπινη φύση, αναμειγνύοντας γεγονότα και μυθιστορία, έμεινε στην κινηματογραφική ιστορία ως ένα από τα αρτιότερα και πιο αγαπημένα δημιουργήματά της. Κι εγώ έμαθα την μουσική του Μότσαρτ, τον Don Giovanni, τον Μαγικό Αυλό και τους συμβολισμούς του, αλλά έμαθα και τον Φραντς Γιόζεφ Χάυντν και τον Σαλιέρι βεβαίως.

Εκτός από τα Αμαντέους και Στην φωλιά του κούκου, ο Φόρμαν που είχε γεννηθεί το 1932 στην (τότε) Τσεχοσλοβακία και έζησε εκεί μέχρι το 1968 που ζήτησε άσυλο στις Η.Π.Α. όπου και έμεινε μέχρι τον θάνατό του (13/4/2018), έκανε και άλλες σπουδαίες ταινίες, όπως το (χίπικο μιούζικαλ -1979) Hair, Ragtime (1981),Valmont (1989), The people vs. Larry Flint (1996), The man on the moon (1999). Και βέβαια πρέπει οπωσδήποτε να σημειώσουμε και τα τρία φιλμ που είχε κάνει στην πατρίδα του “Black Peter” (1964), “Loves of a Blonde” (1965) και “The firemen’s ball” (1967), λαμπρά δείγματα του Τσεχοσλοβάκικου Νέου Κύματος!

Κείμενο: Marlykon