Παρατηρώντας κάποια έργα του Γύζη, αναρωτήθηκα αν πρόκειται για τον σπουδαιότερο Έλληνα ζωγράφο της (σχετικά) σύγχρονης εποχής, και απάντησα στον εαυτό μου "μάλλον ναι". Βέβαια υπάρχουν και άλλοι, καλοί και αγαπημένοι, όπως ο Λύτρας και ο Ιακωβίδης και ο Παρθένης και ο Κόντογλου και ο Παπαλουκάς και ο Σπυρόπουλος και ο Τσαρούχης και τέλος πάντων πολλοί και διάφοροι, καλλιτέχνες ών ουκ έστι αριθμός με λίγα λόγια, που μας έχουν συνεπάρει προσφέροντάς μας στιγμές έκπληξης και θάμβους. Συνεχίζει ευτυχώς να παράγει η μικρή μας χώρα και εικαστικούς καλλιτέχνες και ποιητές, οπότε η πνευματική τροφή δεν μας λείπει ποτέ.

Αλλά ο Γύζης γιατί ξεχωρίζει; Τι είναι αυτή η δύναμη στους πίνακές του που με κάνει να λέω σήμερα ότι πρόκειται για τον σπουδαιότερο Έλληνα ζωγράφο ακόμα και όταν ξαφνιάζομαι διάβάζοντας τι απίστευτες τιμές πιάνουν τα έργα του Βολανάκη και του Αλταμούρα με τις θαλασσογραφίες τους σε διεθνείς δημοπρασίες; Είναι κάτι στα έργα του Γύζη, κάτι στις ανθρώπινες εκφράσεις των προσώπων, που μας κάνει ν'αναγνωρίζουμε φίλους και γνωστούς μας, ή ίσως και τον ίδιο μας τον εαυτό, στην απογοήτευση, στη λύπη, στη θλίψη, σε μια μικρή χαρά της καθημερινότητας. Κι είναι κι αυτοί οι πίνακες που όσοι έχουμε επισκεφτεί μερικές φορές την Εθνική Πινακοθήκη τους ξέρουμε απ'έξω και αποτελούν κομμάτι του εαυτού μας, της ελληνικής μας ταυτότητας, της ιστορίας μας. "Γιάντες", "Τα αρραβωνιάσματα", "Η δόξα των Ψαρών", "Το τάμα" και τόσα άλλα που χαρακτηρίζονται από κάτι, το οποίο αποτελεί πάντα στοιχείο υψηλής τέχνης είτε αυτή λέγεται λογοτεχνία είτε κινηματογράφος είτε ζωγραφική. Όταν τα έργα καταφέρνουν να σε συγκινούν, να σε κάνουν να βουρκώνεις, χωρίς να γίνονται μελοδραματικά ή υπερβολικά.

Η σχολή του Μονάχου έβγαλε ομολογουμένως μεγάλους καλλιτέχνες, η Τήνος επίσης. Φυσικά τα γούστα είναι υποκειμενικά όπως λέει η λατινική ρήσις γι'αυτό θα ξαναπώ ότι κατά την ταπεινή μου γνώμη, από τους γλύπτες ο μεγαλύτερος ήταν ο Χαλεπάς και από τους ζωγράφους ο Γύζης.

Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη

Πρώτη δημοσίευση: peopleandideas 2012