Με τον Ντοστογιέφσκη είχα αφήσει έναν ανοιχτό λογαριασμό που φέρει τον τίτλο «Οι δαιμονισμένοι». Νομίζω πως είναι το τελευταίο από τα σπουδαία του έργα που δεν είχα διαβάσει. Όχι ότι έχει σημασία δηλαδή. Τέτοια κλασσικά έργα δεν αποτελούν υποχρέωση που πρέπει να σβηστεί από κάποια λίστα. Η υποχρέωση προς τον εαυτό μας είναι να καταλάβουμε το νόημα που έχουν τέτοια βιβλία για την δική μας ζωή. Πώς μπορούν να μας επηρεάσουν και ει δυνατόν να μας αλλάξουν προς το καλύτερο.
Τα πολύ σημαντικά θέματα, τα υπαρξιακά, τα θρησκευτικά, τα θέματα της ηθικής, τα αγγίζουμε οι περισσότεροι κοινοί θνητοί στην εφηβεία και έπειτα ξανά όταν αρχίζουμε και μεγαλώνουμε επικίνδυνα, οπότε μας απασχολεί το Υπερπέραν. Στην ενδιάμεση ηλικία σπουδάζουμε, εργαζόμαστε, διασκεδάζουμε, παντρευόμαστε, κάνουμε παιδιά και συνεπώς δεν υπάρχει πολύς χρόνος για τέτοιες αναζητήσεις. Το να διαβάζει κανείς ψυχαγωγικά και εύπεπτα αναγνώσματα είναι βέβαια θεμιτό κι ευχάριστο αλλά το να εμβαθύνει πού και πού σε κάτι σοβαρότερο προσφέρει ακόμα μεγαλύτερη ικανοποίηση.
Στους Δαιμονισμένους άργησα να βρω την ψυχική πληρότητα που μου είχαν προσφέρει οι Αδελφοί Καραμαζώφ, το Έγκλημα και τιμωρία ή ο Ηλίθιος. Είναι αλήθεια ότι το καλό μας το φύλαγε ο συγγραφέας για το τέλος. Πολλές ακαταλαβίστικες συζητήσεις στην αρχή, πολλά ονόματα των μελών της μυστικής οργάνωσης και εκτος από τον εμφανώς κακό και πονηρό Βερχοβένσκι, τι ρόλο έπαιζε άραγε ο Σταυρόγκιν και πόσο δαιμονισμένοι ήταν τελικά αυτοί οι δύο; Πολλά ερωτηματικά μου έμειναν τόσο γύρω από την πλοκή όσο και γύρω από τους χαρακτήρες των ηρώων αλλά το σημαντικό και αυτή τη φορά είναι ότι ο αγαπητός Φιοντόρ καταφέρνει με τον γνωστό, μοναδικό του τρόπο να στήσει το απόλυτο Κακό που υπάρχει στον άνθρωπο απέναντι στο απόλυτο Καλό που υπάρχει επίσης. Μα πώς το καταφέρνει αυτό, διερωτώμαι, και δεν μπορώ να απαντήσω. Ένας μεγάλος λογοτέχνης είναι ένα είδος μάγου, υποθέτω. Ξέρει καποια κόλπα που εμείς δεν τα ξέρουμε. Για τον συγκεκριμένο, έχεις καμμιά φορά την εντύπωση ότι συνομιλεί απ’ευθείας με τον Θεό. Το καλό είναι ότι επιτρέπει και στους αναγνώστες να κρυφακούνε.
Τελικά τι ήταν αυτή η οργάνωση; Είχε κάποιον σκοπό, ήταν μια μεγάλη απάτη εις βάρος ορισμένων κορόϊδων, ή ίσως μόνο μια αλληγορία πάνω στην οποία ο Ντοστογιέφσκη έχτισε το μυθιστόρημά του; Διαβάστε τους Δαιμονισμένους και θα το μάθετε. Διαβάστε Ντοστογιέφσκη γενικά, μην τον φοβάστε και μην τον αποφεύγετε. Ας μην σας αποθαρρύνει το μέγεθος των τόμων του ή το πόσο στριφνές και περίπλοκες θα σας φανούν αρχικά οι περιγραφές του. Στην συνέχεια ο μάγος της λογοτεχνίας θα σας αποζημιώσει οπωσδήποτε με το παραπάνω.
Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη
Πρώτη δημοσίευση: peopleandideas 2017