Η Σιένα (Siena), μια μικρή πόλη 54 χιλ. κατοίκων στην καρδιά της Τοσκάνης στην Ιταλία, έχει το σπάνιο προνόμιο να διατηρεί την εικόνα της σχεδόν απαράλλακτη από τον 13ο-14ο αιώνα μ.Χ, παρουσιάζοντας στους επισκέπτες της ένα γνήσιο, μοναδικό μεσαιωνικό σκηνικό! Η δύναμή της πηγάζει από την ιστορία, τον αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό πλούτο της, τις ζωντανές παραδόσεις αιώνων, αλλά πρωτίστως, από τον ακέραιο και αυθεντικό μεσαιωνικό-γοτθικό χαρακτήρα της!!!
Η πόλη είναι χτισμένη σε 3 λόφους σε υψόμετρο 322 μέτρων και πλαισιωμένη από την ειδυλλιακή εξοχή της Τοσκάνης. Το ιστορικό κέντρο της είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η Σιένα πήρε το όνομά της, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, από τον Σένιο (Senius), γιο του Ρέμου (Remus) και ανιψιό του Ρωμύλου (Romulus), που μαζί με τον αδελφό του Άσκιο (Aschius) ίδρυσαν την πόλη.
H Δημοκρατία της Σιένας (Repubblica di Siena), ένα ιστορικό κράτος που περιελάμβανε τη Σιένα και την ευρύτερη γειτονική περιοχή της Τοσκάνης και διατηρήθηκε για περίπου 400 χρόνια, μεταξύ 12ου-16ου μ.Χ., γνώρισε μεγάλη ακμή ως σημαντικό πολιτικό, οικονομικό και καλλιτεχνικό κέντρο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Όμως το 1348 χτυπήθηκε από την πανδημία μαύρης πανώλης, ενώ το 1555 ηττήθηκε από την αντίπαλη Φλωρεντία, με αποτέλεσμα τη διάλυση του κράτους αυτού.
Η Σιένα, ακολουθώντας ακόμα και σήμερα τα μεσαιωνικά πρότυπα και τις παραδόσεις, είναι χωρισμένη σε δεκαεπτά γειτονιές (Contrade), που η κάθε μία έχει το όνομα και το έμβλημα ενός ζώου ή αντικειμένου. Η σημαντικότερη εκδήλωση που διοργανώνεται μεταξύ τους είναι η πασίγνωστη ιπποδρομία Palio στην κεντρική πλατεία Piazza Del Campo, που μαζί με τον εντυπωσιακό Καθεδρικό Ναό, αποτελούν τα κυριότερα αξιοθέατα της πόλης. Είναι από τις λίγες πόλεις στον κόσμο που διατηρούν άθικτα τα μεσαιωνικά τείχη τους (έκτασης 7 χιλιομέτρων), ενώ σώζονται σήμερα 12 από τις μεσαιωνικές πύλες της (Porta).
Φυσικά μέσα σε ένα 10ήμερο Road Trip στη μαγευτική Τοσκάνη, δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την επίσκεψή μας στην πολλά υποσχόμενη Σιένα! Ξεκινήσαμε τη γνωριμία μας περνώντας από τη βορειοδυτική είσοδό της και αντικρίσαμε ως πρώτη εικόνα μια άκρως γραφική, αμφιθεατρική τούβλινη πολιτεία, περιγυρισμένη από πράσινο. Το πρώτο σημείο ενδιαφέροντος που συναντήσαμε ήταν η επιβλητική γοτθική Βασιλική του΄Αγιου Δομήνικου (Basilica (Cateriana) di San Domenico) του 13ου αι.
Στο εσωτερικό της εκκλησίας ξεχωρίζει το παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης της Σιένας, που θεωρείται εξέχουσα προσωπικότητα του καθολικισμού, προστάτιδα της Ιταλίας, καθώς και σημαντική συγγραφέας. Εκεί φυλάσσεται το λείψανο του κεφαλιού της από τον 14ο αι., καθώς και τοιχογραφίες και πίνακες σημαντικών καλλιτεχνών με παραστάσεις από το βίο της.
Πίσω από το ναό, ξεπροβάλλει μπροστά μας η κορυφαία πανοραμική θέα της πόλης!!! Θαυμάζοντας το εντυπωσιακό κάδρο, διακρίνουμε ήδη την ιδιαίτερη ταυτότητα μιας από τις καλύτερα διατηρημένες μεσαιωνικές πόλεις στην Ευρώπη, που δείχνει απείραχτη, αρνούμενη να αφεθεί στη σύγχρονη εποχή!
Κατηφορίζοντας, συναντάμε τη γενέτειρα κατοικία της Αγίας Αικατερίνης της Σιένα (Casa-Santuario di Santa Caterina), που έζησε το 14ο αι. Το διώροφο κτίριο της οικίας της είναι αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής με κίονες, αψίδες και αυλές.
Στο εσωτερικό του κτιρίου βρίσκονται η Εκκλησία του Σταυρού, ένα παρεκκλήσι με έργα τέχνης, το κελί της Αγίας με νωπογραφίες και άλλοι θρησκευτικοί χώροι.
Βγαίνοντας έξω, ερχόμαστε σε επαφή με τις ζωντανές μεσαιωνικές παραδόσεις μιας πόλης, που ζει και αναπνέει με το δικό της, μοναδικό τρόπο!!! Τα μέλη της Contrada Οca, μίας από τις 17 γειτονιές-κοινότητες μέσα στην πόλη, με τις παραδοσιακές στολές τους σε χρώματα πράσινο, λευκό και κόκκινο, τις σημαίες με σύμβολο μια εστεμμένη χήνα και τα τύμπανά τους κάνουν την παρέλασή τους! Οι Contrade της Σιένας κατά το Μεσαίωνα ήταν 54 και συστάθηκαν για να υποστηρίξουν τις πολεμικές επιχειρήσεις για την προάσπιση της ανεξαρτησίας της από τη Φλωρεντία και άλλες ανταγωνιστικές γειτονικές πόλεις-κράτη.
Σήμερα, κάθε Contrada διοικείται από ένα εκλεγμένο Συμβούλιο, διαθέτει το δικό της μουσείο (με έργα τέχνης, κοστούμια παρελάσεων, έπαθλα Palio κ.ά.) εκκλησία, βαπτιστήριο, συντριβάνι, ρητό, καθώς και παραδοσιακούς συμμάχους και αντιπάλους μεταξύ των άλλων Contrade. Από την τελευταία Κυριακή του Απριλίου μέχρι την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, το ιστορικό κέντρο της πόλης σφύζει από ζωή από τις εκδηλώσεις των Contrade, που περιλαμβάνουν θρησκευτικές γιορτές, τελετές, γαστρονομικά φεστιβάλ, ποικίλες δραστηριότητες, παρελάσεις και βέβαια τις ιπποδρομίες Palio.
Αλλά και τα ιδιωτικά γεγονότα των κατοίκων, όπως γάμοι, βαφτίσεις, κηδείες, διενεργούνται σε επίπεδο Contrada και όχι πόλης, με τη γειτονιά στην οποία ανήκουν να αποτελεί τη δεύτερη οικογένειά τους, για την οποία νιώθουν υπερήφανοι. Μεγάλα τραπέζια για ένα τέτοιο ιδιωτικό γεγονός είχαν μόλις στηθεί σε ένα στενό λίγο παρακάτω…
Στη Σιένα θα χρειαστείτε τα πιο άνετα παπούτσια σας… η πόλη είναι πεζοδρομημένη (με λίγες ζώνες ήπιας κυκλοφορίες) και έχει μεγάλες υψομετρικές διαφορές… θα περπατήσετε αρκετά σε ανηφόρες-κατηφόρες. Στα γραφικά σοκάκια της, θα διακρίνετε καθαρά το βάρος των αιώνων στα φθαρμένα κτίρια… εκεί είναι κρυμμένα και μερικά από τα καλύτερα εστιατόριά της!!!
Με την είσοδό μας στην κεντρική πλατεία, την εμβληματική Piazza del Campo, πραγματικά εντυπωσιαζόμαστε με τη μεγαλοπρέπεια και την ομορφιά της! Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες μεσαιωνικές πλατείες στην Ευρώπη με περιφέρεια 333 μέτρα, στη συμβολή των 3 κύριων δρόμων της πόλης, που δημιουργήθηκε στη σημερινή της μορφή το 1349, σε σημείο που παλαιότερα λειτουργούσε ως αγορά προϊόντων. Είναι επικλινής, σε σχήμα κοχυλιού, στρωμένη με κόκκινο τούβλο και χωρισμένη σε 9 τμήματα, συμβολίζοντας τους 9 Κυβερνήτες (Nove Signori) της τότε χρυσής εποχής της πόλης, αλλά και τις πτυχώσεις στο μανδύα της προστάτιδας Παναγίας.
Κεντρική θέση στην πλατεία έχουν το Δημόσια κτίρια-σύμβολα της Σιένας, Palazzo Pubblico και Torre del Mangia, που έχουν φτιαχθεί με κόκκινο τούβλο και λευκό μάρμαρο. Το Palazzo Pubblico είναι ένα επιβλητικό γοτθικό δημιούργημα του 14ου αι., που ανακαινίστηκε το 17ο αι. Το Σπίτι της Κυβέρνησης των "9" του 14ου αι., διατηρεί ανά τους αιώνες το ρόλο του ως η έδρα της διοίκησης της Σιένας και στεγάζει ακόμα και σήμερα το Δημαρχείο της πόλης. Στους χώρους του φιλοξενείται και το Moυσείο της πόλης (Museo Civico) με τοιχογραφίες από τη ζωή της. Στη βάση του τοίχου του Palazzo, βρίσκεται το μικρό μαρμάρινο παρεκκλήσι της Παναγίας (Capella di Piazza) που κτίσθηκε ως τάμα των κατοίκων, μετά την πανδημία του 1348.
Ο πύργος-καμπαναριό Torre del Mangia, που κτίστηκε μεταξύ 1325 και 1348, έχει ύψος 102 μέτρα, αποτελώντας το υψηλότερο κτίσμα της πόλης και προσφέρει πανοραμική θέα της σε όσους ανεβούν τα 400 σκαλοπάτια του!
Ακριβώς απένταντι, την πλατεία ομορφαίνει η Κρήνη Gaia (Fonte Gaia, ήτοι Χαρούμενη Κρήνη). ΄Εχει ορθογώνιο σχήμα, είναι κατασκευασμένη από λευκό μάρμαρο και διαμορφώθηκε στη σημερινή της μορφή το 1419 (στη θέση προηγούμενης), ως το καταληκτικό σημείο ενός υπόγειου συστήματος αγωγών 30 χλμ. που διοχετεύουν νερό στο κέντρο της πόλης. Η κρήνη είναι διακοσμημένη με μαρμάρινα ανάγλυφα της Παναγίας και των αρετών της, αντίγραφα των αυθεντικών, που βρίσκονται σε μουσείο της πόλης.
Εκτός από τα δημόσια κτίρια, η πλατεία περιβάλλεται και από καλαίσθητα ιδιωτικά κτίρια, αρχοντικά ιστορικά ισχυρών οικογενειών της Σιένας. Η ομοιογένεια στο ύψος και η αρμονία στην αρχιτεκτονική και δομική μορφή όλων των κτισμάτων της πλατείας δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα αυστηρού πολεοδομικού σχεδιασμού της πόλης, ήδη από το 13ο-14ο αι.! Είναι εντυπωσιακό ότι και σε επίπεδο πόλης, στις εκτεταμένες ανακατασκευές κτιρίων που πραγματοποιήθηκαν κυρίως κατά το 17ο-19ο αι., αλλά και μέχρι τις μέρες μας, υπήρξε, με ευθύνη του Δήμου, πλήρης σεβασμός της γοτθικής της ταυτότητας, με αποτέλεσμα να απολαμβάνουμε σήμερα μία ομοιόμορφη και αρμονική αρχιτεκτονική εικόνα.
Στην Piazza del Campo χτυπάει η καρδιά της Σιένας, αποτελώντας το επίκεντρο τόσο της δημόσιας ζωής, αλλά και της ιδιωτικής των κατοίκων και των επισκεπτών… η εικόνα τους να απολαμβάνουν ανέμελα μια ηλιόλουστη μέρα καθήμενοι καταγής στο ανηφορικό τμήμα της πλατείας, είναι από τις πιο χαρακτηριστικές της πόλης!!!
Μπορείτε βέβαια να επιλέξετε με την παρέα σας ένα από τα πολλά μαγαζιά γύρω από την πλατεία για να απολαύσετε τον καφέ, το ποτό ή το γεύμα σας με την καλύτερη θέα! Στη Σιένα αξίζει να δοκιμάσετε τα μικροσκοπικά χειροποίητα ζυμαρικά Pici, τοπικό τυρί pecorino, λουκάνικα, πιάτα με τρούφα, σούπες, καθώς και την κλασική Φλωρεντινή μπριζόλα Bistecca alla Fiorentina, με τη συνοδεία των εκλεκτών κρασιών της Τοσκάνης. Τα πιο γνωστά παραδοσιακά γλυκά της είναι τα βουτήματα με αμύγδαλο Cantucci και τα Panforte di Siena, με αποξηραμένα φρούτα, ξηρούς καρπούς και μέλι.
Αλλά και το απόλυτο γεγονός της πόλης εδρεύει στην Piazza del Campo!!! Οι φημισμένες παραδοσιακές (από το 1650) ιπποδρομίες Palio (Palio di Siena), αναβιώνουν δύο φορές κάθε χρόνο, στις 2 Ιουλίου και 16 Αυγούστου, προσελκύοντας χιλιάδες κόσμου που συνωστίζεται στο κέντρο της πλατείας και περιμετρικά σε κερκίδες και μπαλκόνια! Στις ιπποδρομίες κάθε φορά συμμετέχουν 10 από τις 17 γειτονιές-Contrade της πόλης (με εναλλαγές) και εκπρόσωπο έναν ιππέα που ιππεύει ένα άλογο χωρίς σέλα. Ο αγώνας διεξάγεται στην περίμετρο της πλατείας… τα άλογα τρέχουν 3 φορές το γύρο της σε περίπου 1,5 λεπτό, προκαλώντας τον ξέφρενο ενθουσιασμό του πλήθους!!! Η υπερήφανη νικήτρια Contrada ανταμοίβεται με το τρόπαιο του Palio, που είναι ένα ζωγραφισμένο πανό με την εικόνα της Παναγίας, ενώ η πόλη μετατρέπεται σε ένα απέραντο φεστιβάλ χαράς με πλήθος τελετουργιών, καλλιτεχνικών και άλλων εκδηλώσεων.
Σε κοντινή απόσταση, συναντάμε την πλατεία Duomo (Piazza del Duomo), που αποτελεί το θρησκευτικό κέντρο της πόλης! Εδώ θα συναντήσετε τον Καθεδρικό Ναό, κτίρια, μουσεία και μνημεία θρησκευτικού περιεχομένου και λίγο παρακάτω το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννου (Baptisterio di San Giovanni). Στην πλατεία, ο πρωταγωνιστής είναι αναμφίβολα ο Καθεδρικός Ναός (Duomo di Siena), που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (Santa Maria Assunta). Ο μεγαλοπρεπής Ναός κατά το μεγαλύτερο μέρος του κατασκευάστηκε τον 13 αι. σε γοτθικό ρυθμό, ενώ σημαντικά έργα με ρομανικά και κλασικά στοιχεία έγιναν κυρίως κατά τον 14ο αι., όπως το κωδωνοστάσιο ύψους 77 μέτρων με τις 6 καμπάνες, αλλά και μεταγενέστερα. Η περίτεχνη πρόσοψή του έχει δημιουργηθεί από λευκό μάρμαρο, με μερικά κόκκινα και πράσινα διακοσμητικά στοιχεία.
Ο Ναός έχει μήκος σχεδόν 90 μέτρα, στεγάζει 4 παρεκκλήσια και ο εξαγωνικός τρούλος του με τα χρυσά αστέρια έχει 48 μέτρα ύψος. Το εσωτερικό του είναι πραγματικά εντυπωσιακό και διακοσμείται από υπέροχα έργα (γλυπτά, πίνακες, νωπογραφίες, βιτρό κ.ά) σπουδαίων Ιταλών καλλιτεχνών όπως ο Michelangelo, ο Donatello και ο Bernini. Στο χώρο κυριαρχούν οι κίονες με οριζόντιες ρίγες από άσπρο και μαύρο μάρμαρο, όπως τα χρώματα του εμβλήματος της Σιένας.
Kάτω από το θόλο, θαυμάζουμε το αριστουργηματικό κεντρικό ιερό του Καθεδρικού Ναού.
Πολλά από τα αριστουργήματα του Ναού πάντως, βρίσκονται στο δάπεδό του!!! Το πολύχρωμο μαρμάρινο μωσαϊκό δάπεδο, που αποτελείται από 56 πάνελ σε διαφορετικά μεγέθη και σχήματα, δημιουργήθηκε από τον 14ο έως τον 16ο αι. από περίπου 40 καλλιτέχνες, με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη, τις μορφές των Σιβυλλών, αρετές και αλληγορίες. Από τα εντυπωσιακότερα έργα που είδαμε είναι "Η Αλληγορία του Λόφου της Αρετής" (ή Colle della Sapienza), που σχεδιάστηκε από τον Pinturicchio το 1504 και εκτελέστηκε από τον Mannucci το 1506, θέλοντας να δείξει ότι ο δρόμος προς τη σοφία είναι δύσκολος.
Ο Pinturicchio ήταν και αυτός στον οποίο εμπιστεύτηκε το 1502 ο Καρδινάλιος Francesco Piccolomini, επίσκοπος Σιένας (μετέπειτα Πάπας Pius III), τη διακόσμηση μιας μικρής αίθουσας μέσα στο χώρο του Καθεδρικού Ναού, που θα φιλοξενούσε τα βιβλία του θείου του Αenea Silvio Piccolomini (Πάπας Pius II). Σήμερα, οι επισκέπτες της επονομαζόμενης Βιβλιοθήκης Piccolomini (Libreria Piccolomini) μένουν στην κυριολεξία έκληκτοι από την εξαίσια σειρά αφηγηματικών τοιχογραφιών του Pinturicchio (μεταξύ των βοηθών του ήταν και ο τότε νεαρός Ραφαήλ), που φιλοτεχνήθηκαν μεταξύ 1503 και 1507 και απεικονίζοντας σκηνές από τη ζωή του Πάπα Pius II, αναδεικνύουν υπέροχα την Aναγεννησιακή ατμόσφαιρα της εποχής.
Koντά στην πλατεία, αντικρύζουμε και το επιβλητικό γοτθικό κτίριο του 12ου αι. Palazzo Chigi-Saracini, που κατά το 16ο αι. ήταν το αρχοντικό της κραταιάς τότε οικογένειας Piccolomini και αργότερα των επίσης επιφανών οικογενειών Saracini (τον 18ο αι.) και Chigi (τον 19ο αι.). Σήμερα στεγάζει τη Μουσική Ακαδημία Fondazione Accademia Musicale Chigiana και μια μικρή γκαλερί τέχνης, με την επίπλωση και τη διακόσμηση να αντανακλούν ακόμα την πολυτέλεια και το εκλεπτυσμένο γούστο των διακεκριμένων πρώην ιδιοκτητών του.
Στη Σιένα πολλά τέτοια αρχοντικά λειτουργούν σήμερα ως Μουσεία και άλλοι χώροι τέχνης, με σημαντικότερη την Πινακοθήκη της πόλης (Pinacoteca Nazionale di Siena), που στεγάζεται στο Palazzo Buonsignori του 14ου αι.
Στην αυλή του Palazzo Chigi-Saracini μας τραβάει την προσοχή ένα όμορφο πηγάδι… χαρακτηριστική εικόνα στις πόλεις και τα χωριά της Τοσκάνης!
Η περιπλάνηση στους δρόμους και τα μαγαζιά είναι σίγουρα ευχάριστη… στη Σιένα, εκτός από σουβενίρ, αξίζει να αγοράσετε δερμάτινα είδη, κεραμικά, είδη αλληλογραφίας, αλλά και τοπικά εδέσματα….
Σε ένα ανηφορικό σημείο, συναντάμε μια άλλη από τις γνωστές πλατείες της πόλης, την Piazza Salimbeni. Την περιβάλλουν τρία καλαίσθητα κτίρια του 14ου αι., το Palazzo Salimbeni, το Palazzo Tantucci και το Palazzo Spannocchi, που ανακαινίστηκαν σε νέο-γοτθικό ύφος το 19ο αι. Στο κέντρο βρίσκεται το Palazzo Salimbeni (ή Rocca Salimbeni) που στεγάζει τα γραφεία μίας από τις παλαιότερες Τράπεζες του κόσμου, της Banca Monte dei Paschi di Siena, που είναι σε συνεχή λειτουργία από το 1472! Εκτός όμως από σημαντικό εμπορικό και τραπεζικό κέντρο κατά το Μεσαίωνα, η Σιένα έχει παράδοση αιώνων και στον πανεπιστημιακό τομέα, αφού το Πανεπιστήμιο της Σιένας (πρώην Studium Senese) ιδρύθηκε το 1240 και είναι από τα παλαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου που λειτουργούν σήμερα.
Η Σιένα στη διάρκεια της περιήγησής μας την ημέρα μας εντυπωσίασε με τα μοναδικά μνημεία, τα έργα τέχνης και την αρχιτεκτονική της… μόλις όμως έπεσε η νύχτα, νιώσαμε τη γοητεία της κυριολεκτικά να απογειώνεται! Ξεκινώντας από την Piazza del Campo, τα υπέροχα φωτισμένα μεσαιωνικά κτίριά της ακτινοβολούν στο μέγιστο το μεγαλείο τους!
Οι χιλιάδες ημερήσιοι επισκέπτες της πόλης έχουν πλέον φύγει… λιγοστοί κάθονται πλέον στην πλατεία ή απολαμβάνουν το δείπνο ή το ποτό τους στα εστιατόρια και τα bar της. Τα καλοκαιρινά βράδυα πάντως, η εικόνα είναι διαφορετική… οι επισκέπτες είναι πολυπληθέστεροι, ενώ και τα καλλιτεχνικά και άλλα events που οργανώνονται κάτω από το φως των αστεριών, ζωντανεύουν περισσότερο την πλατεία και όλη την πόλη!
H αλήθεια όμως είναι ότι η μαγεία της πόλης τη νύχτα, κρύβεται πρωτίστως στα δρομάκια της!!! Κάτω από το ζεστό φωτισμό σε κίτρινους τόνους, αποκαλύπτεται όλη η δύναμη της παλαιότητας και της ομορφιάς αυτής της μοναδικά ατμοσφαιρικής μεσαιωνικής πολιτείας!
Περιπλανηθήκαμε για πολλή ώρα στα άδεια πλακόστρωτα σοκάκια της Σιένας… χαθήκαμε στα άσημα στενά της… περιεργαστήκαμε τα αγέρωχα κτίριά της που φέρουν τη σφραγίδα τόσων αιώνων… διακρίναμε τις φθαρμένες από το χρόνο γωνιές της… αντικρίσαμε τα δοξασμένα λάβαρα των ιστορικών γειτονιών της… και νιώσαμε την αύρα της να μας συνεπαίρνει!!!
Το ταξίδι μας στη Σιένα τελειώνει… το αποτύπωμα που αφήνει στις καρδιές μας όμως όχι… μας χάρισε την πιο αυθεντική μεσαιωνική εμπειρία και μας κέρδισε!
Κείμενο & φωτογραφίες: Ρούλη Μπαλοπούλου