Με την ευκαιρία της Αποκριάς, μια ματιά σε κάποιες λιγότερο γνωστές μάσκες

Ακόμα κι αν δεν έχουμε βρεθεί στο καρναβάλι της Βενετίας, έχουμε σίγουρα δει εικόνες από ωραία ιστορικά κοστούμια με πολύχρωμα, πολυτελή υφάσματα και παράξενες μάσκες. Είναι οι μάσκες με τις μεγάλες μύτες που χρησιμοποιούσαν οι γιατροί της πανώλης τον Μεσαίωνα αλλά και οι μάσκες του Αρλεκίνου, της Κολομπίνας και των άλλων χαρακτήρων της Κομμέντια ντελλ'Άρτε.

Υπάρχουν, όμως, και μάσκες λιγότερο γνωστές.

Σε κάποιους πίνακες του 16ου αιώνα από την Γερμανία, βλέπουμε τις γυναίκες να φοράνε γύρω απ'το στόμα τους μια άσπρη καλύπτρα που μοιάζει σαν μονωτική ταινία. Στον πιο γνωστό απ'αυτούς τους πίνακες απεικονίζεται η γυναίκα του Λούθηρου, η Καταρίνα φον Μπόρα, ζωγραφισμένη από τον διάσημο Λούκας Κράναχ τον πρεσβύτερο με μια τέτοια ταινία γύρω απ'το στόμα της. Δεν είναι γνωστό το γιατί. Υπάρχει μια εικασία ότι οι χήρες των Προτεσταντών, ντυμένες στα μαύρα, συνήθιζαν να καλύπτουν το στόμα τους μ'αυτή την άσπρη ταινία που προφανώς συμβόλιζε την πρόθεσή τους να πάψουν να μιλούν μετά τον θάνατο του άντρα τους. Στην εκκλησία του Αγίου Θωμά της Λειψίας, απεικονίζεται μια ολόκληρη σειρά γυναικών με αυτές τις άσπρες ταινίες γύρω απ'το στόμα τους. Είναι όντως χήρες; Είναι καλόγριες; Μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις.

Εντελώς διαφορετικές είναι οι μάσκες της Ατέλλας στην Νότιο Ιταλία. Οι μάσκες αυτές χρησίμευαν στις παραστάσεις των ατελλανών δραμάτων. Επρόκειτο για αυτοσχέδιες κωμωδίες ή φάρσες που ξεκίνησαν από την Ατέλλα και μεταφέρθηκαν στη Ρώμη το 391 π.Χ. Οι ηθοποιοί υποδύονταν διάφορους χαρακτηριστικούς τύπους, φερ'ειπείν τον φιλόσοφο, τον λαίμαργο, τον καυχησιάρη κ.ο.κ. φορώντας τις αντίστοιχες μάσκες.  (Σύμφωνα με την Βικιπαίδεια οι τέσσερις βασικοί χαρακτήρες ήταν ο πονηρός γεροκαμπούρης (Dossenus), ο ξεμωραμένος και απατημένος γέροντας (Pappus, από τα ελληνικά), ο αγροίκος (Maccus, από τα ελληνικά), ο λαίμαργος (Manducus). Στις τέσσερις αυτές τυποποιημένες μάσκες προστέθηκε και ακόμα μία, ζωόμορφη, που είχε το όνομα Kikirrus, από την φωνή του κόκκορα.

Η Ατέλλα είναι περιοχή της Καμπανίας στην Ιταλία,  κοντά στη Νάπολη όπου πριν από την ρωμαϊκή ομιλείτο η οσκική ή οσκανική γλώσσα.  

Οι τίτλοι των έργων που σώζονται μέχρι σήμερα (Ο αγρότης, Η κατσίκα, Ο σωρός των ξύλων, Οι αμπελουργοί) υποδεικνύουν ότι αυτά τα σύντομα σκετς των Ατελλανών δραμάτων διασκέδαζαν τον κόσμο στην διάρκεια των γιορτών ή των παζαριών. Θα πρέπει να ήταν μάλλον χοντροκομμένα αστεία και αινίγματα.

Οι χαρακτηριστικές μάσκες που φορούσαν οι ηθοποιοί για να ενσαρκώσουν τους χαρακτήρες είναι πιθανόν συγγενείς προς τις μάσκες του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. 

Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη