Στην τηλεόραση παρακολουθώ συχνά εκπομπές μόδας και κατ’αρχήν πρέπει να απολογηθώ για αυτό στους φίλους και γνωστούς που μορφάζουν έκπληκτοι, ίσως και απογοητευμένοι, για αυτήν την καθόλου ποιοτική ψυχαγωγία μου. Η μόδα (fashion), οι κυρίαρχες τάσεις δηλαδή στην ένδυση, αλλά και γενικότερα στον τρόπο εμφάνισης και συμπεριφοράς ενός κοινωνικού συνόλου σε δεδομένη χρονική περίοδο, αποτελεί έκφραση της αισθητικής κάθε εποχής και έχει ενδιαφέρον να βλέπει κάποιος πώς παρουσιάζεται μέσα από αυτές τις εκπομπές. 

Η σχεδίαση ρούχων, όπως και άλλων αντικειμένων καθημερινής χρήσης, εμπίπτει στην αισθητική των εφαρμοσμένων τεχνών. Μια αισθητική που σήμερα παράγεται από ταλαντούχους σχεδιαστές, αλλάζει σχετικά γρήγορα και διαδίδεται δημοκρατικά σε όλα τα στρώματα μιας κοινωνίας χάρις στην μαζική παραγωγή φτηνών και προσιτών ρούχων. Κοινωνιολογικά, τα ρούχα που διαλέγουμε να φοράμε και η εμφάνισή μας γενικότερα, είναι ο τρόπος που διαλέγουμε να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας στους άλλους. Το προφανές είναι οι στολές ανά τους αιώνες. Ο άνθρωπος με στολή συστήνεται ως αστυνομικός, στρατιωτικός, γιατρός (με την λευκή μπλούζα) κλπ. Στην σύγχρονη εποχή της ευμάρειας όπου οι περισσότεροι έχουν επιλογές στην ένδυσή τους, κατηγορίες ανθρώπων διαλέγουν με το ντύσιμό τους, την εμφάνιση και τους τρόπους τους γενικότερα, να δηλώνουν εμφατικά την υποομάδα ή υποκουλτούρα στην οποία ανήκουν (χίπις, πανκ, ροκάδες, σκειτεράδες κλπ), και να απαιτήσουν από τους άλλους να τους αναγνωρίζουν ως μέλη αυτής της κοινωνικής ομάδας με όσα χαρακτηριστικά φέρει. Υπάρχουν και πιο διακριτικές, όμως διακριτές, παραδηλώσεις στην εμφάνιση που χαρακτηρίζουν πχ μια γυναίκα ως προκλητική, συντηρητική, διανοούμενη κλπ. Στο θέμα της εμφάνισης, εκτός από την μόδα που επιβάλλουν οι σχεδιαστές, υπάρχει και το στίλ, ο χαρακτηριστικός τρόπος ένδυσης και γενικότερα εμφάνισης που επιλέγουμε εμείς για τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση το λεπτό γούστο και η ιδιαίτερη αισθητική μας.

Οι εκπομπές μόδας, όπως και άλλες παρόμοιες εκπομπές, όπου συμμετέχουν άνθρωποι της «διπλανής πόρτας», αν και εμπίπτουν στην κατηγορία των ριάλιτι με όσες επιφυλάξεις υπάρχουν για αυτή την τηλεοπτική κατηγορία, ωστόσο παρέχουν ένα μωσαϊκό αντιλήψεων, συμπεριφορών, τρόπου ζωής της κοινωνίας μας, πέραν αυτών που γνωρίζουμε από τον προσωπικό μας κύκλο. Τέλος, για να ολοκληρώσω αυτή (την καθόλου ενοχική) απολογία ή μάλλον επιχειρηματολογία, μου αρέσουν οι καλοντυμένοι άνθρωποι, αυτοί που με  την εμφάνισή τους αποτελούν μια ευχάριστη και καλαίσθητη παρουσία για τους γύρω τους.

Υπάρχουν εκπομπές που μια ομάδα ειδικών αναλαμβάνει να αναμορφώσει την εμφάνιση μιας παίκτριας, ή εκπομπές όπου μια ομάδα παικτριών διαγωνίζεται για την καλύτερη εμφάνιση σε κοινωνικές περιστάσεις  που επιλέγουν οι κριτές της εκπομπής. Στην εκπομπή που έχω εντρυφήσει πρόσφατα, κάθε βδομάδα η παρουσιάστρια  θέτει ένα θέμα (είτε ένα στοιχείο ένδυσης είτε μια περίσταση) και πέντε παίκτριες καλούνται να ψωνίσουν και να ντυθούν σύμφωνα με αυτό, με συγκεκριμένο κόστος ,σε ορισμένο χρόνο αγορών και σε προεπιλεγμένα από την εκπομπή, καταστήματα. 

Το πρώτο κοινωνιολογικά ενδιαφέρον ζήτημα είναι οι κατηγορίες δραστηριοτήτων που διαλέγουν οι παίκτριες. Εάν το θέμα επιτάσσει βραδυνή ένδυση, η πρώτη επιλογή των παικτριών είναι τα μπουζούκια, συχνά μάλιστα με προσδιορισμό του αγαπημένου τους καλλιτέχνη της πίστας. Σειρά έχουν τα «καλά εστιατόρια» μαζί με  τον σύζυγο για να εορτασθεί επέτειος γάμου ή γενεθλίων, όπως και η έξοδος για «κοκτέιλ» ή εκδηλώσεις σε «πεντάστερο ξενοδοχείο». Αγαπημένες περιοχές είναι η Γλυφάδα και δευτερευόντως η Κηφισσιά. Αν το θέμα δεν είναι τόσο βραδυνό, η παίκτρια συνήθως θα πάει για «χαλαρό ποτάκι» με τις φίλες της, πάλι στην Γλυφάδα (από όποια γειτονιά βορείων/ ανατολικών ή δυτικών προαστίων και αν κατοικεί) , ενίοτε και για «καφέ» στο Μοναστηράκι.

Ουδεμία σκέφτηκε να πάει σε φιλικό σπίτι για φαγητό, το πρωί στο γραφείο, ή τελοσπάντων σε ένα σινεμά, λες και σε αυτές τις περιπτώσεις πάμε με την αθλητική φόρμα και είναι ανάξιες προσοχής για μια κομψή εμφάνιση. Τις λίγες φορές που διαλέγουν έναν πιο πρωτότυπο προορισμό, υποπίπτουν σε διασκεδαστικές αφέλειες και απόψεις για ένα κόσμο που ίσως δεν γνωρίζουν καλά. Δύο παραδείγματα. Παίκτρια που έχει δηλώσει προορισμό «γκουρμέ εστιατόριο» (στην Γλυφάδα, που αλλού;) δέχεται μαζική και αυστηρή κριτική από τις συμπαίκτριες για τις στυλιστικές επιλογές της με το επιχείρημα ότι η εμφάνισή της δεν είναι επαρκώς βραδυνή και «λαμπερή» για εστιατόριο της κατηγορίας «γκουρμέ». Λες και για να πας  στην Σπονδή να φας πρέπει να βάλεις μακριά τουαλέτα σε λαμέ αποχρώσεις. Έστω. 'Ομως, σε άλλο παιχνίδι παλαιότερα, παίκτρια που είχε ντυθεί για να επισκεφθεί γκαλερί τεχνης, εμφανίστηκε με το μπερεδάκι των ζωγράφων της Μονμάρτης και ένα τεράστιο καβαλέτο ανά χείρας....

Το δεύτερο ενδιαφέρον ζήτημα είναι η ένδεια της έκφρασης, και ο εγκλωβισμός σε μια ορολογία στα θέματα μόδας, που προφανώς κυριαρχεί και αναπαράγεται από τους κάθε λογής ειδικούς και «ινφλουένσερς» επί του στιλ στην τηλεόραση, τα περιοδικά και τα κοινωνικά δίκτυα. Οι παίκτριες πάντα «επιλέγουν» ένα φόρεμα, ένα κτένισμα κλπ. και ποτέ δεν το προτιμούν ή το διαλέγουν. Οποιοδήποτε διακοσμητικό στοιχείο σε ρούχο, παπούτσι ή τσάντα, όπως μια δαντελένια τρέσα, ένα χρυσό φινίρισμα ή ένα βολάν αποκαλείται «λεπτομέρεια» ακόμη και αν καλύπτει το ένα τρίτο της επιφάνειας που διακοσμεί. Άλλη σημαντική λέξη, εκ των ων ουκ άνευ, είναι η «λάμψη» που προσδίδει ένα ύφασμα, ένα μακιγιάζ, ένα κόσμημα. Άνευ λάμψεως ουδεμία τύχη έχεις να θεωρηθείς καλοντυμένη. Διάφορες εμφανίσεις ή στιλ ντυσίματος και κομμώσεις που εμφανίζουν οι παίκτριες σε παλαιότερες φωτογραφίες τους, αποκαλούνται πάντα «λούκς». Τέλος, είναι λίγο άκομψο να αναφερθούμε στις  παραμορφώσεις που υφίστανται οι ξενόγλωσσες  ορολογίες μόδας που εκσφενδονίζει ανελέητα η παρουσιάστρια στις ατυχείς παίκτριες που επιχειρούν να τις αναπαράγουν. Στο κάτω- κάτω δεν είναι  υποχρεωμένες να γνωρίζουν την σωστή εκφορά των robe chemisier, lingerie, oversized ή cropped ρούχων κλπ, ένα ολόκληρο λεξιλόγιο που συνεχώς εμπλουτίζεται με νέους όρους.

'Ενα άλλο θέμα που με έχει εκπλήξει, μάλλον λόγω ηλικίας, είναι δύο από τα φετίχ αυτών των εκπομπών, η ψηλοτάκουνη γόβα , κατά προτίμησιν γόβα-στιλέτο και η μάσκαρα. Γόβες και δη ψηλοτάκουνες φόραγαν οι μαμάδες μας, όμως για μας που περάσαμε την νεότητά μας με μποτάκια το χειμώνα και σανδάλια από το Μοναστηράκι το καλοκαίρι, και οι γόβες-στιλέτο υπήρχαν μόνο στα αστειάκια και τις φαντασιώσεις των άτυχων ανδρών μας που γεννήθηκαν σε λάθος εποχή, παρατηρούμε με θαυμασμό φοιτήτριες να θεωρούν απαραίτητες για μια βραδυνή εμφάνιση τις ψηλοτάκουνες γόβες και να ισορροπούν με άνεση πάνω σε λεπτά τακούνια ύψους δώδεκα εκατοστών.  Μπράβο τους. Διότι φαίνεται ότι άνευ ψηλοτάκουνης γόβας ουδεμία τύχη έχεις ως θελκτικό θηλυκό την σήμερον ημέραν.

Επίσης, για μας που βάψαμε τα μαλλιά μας πρώτη φορά όταν άσπρισαν και ως μακιγιάζ είχαμε στο οπλοστάσιο μας ένα μολύβι ματιών, είναι εντυπωσιακή η ευρεία διάδοση της τέχνης του μακιγιάζ. Κοπελλίτσες με αψεγάδιαστο δέρμα, αφού τοποθετήσουν επάλληλες στρώσεις πράιμερ, φαουντέισον, χαιλάιτερ, κονσίλερ, ρούζ και πούδρας στο πρόσωπό τους, και περίτεχνους συνδυασμούς σκιών στα βλέφαρά τους, θεωρoύν ασυγχώρητη παράλειψη να μην βάλουν και μάσκαρα σε ικανές ποσότητες. ( Α, ξέχασα και τα «κοψίματα», πινελιές χρώματος στα μάγουλα αριστοτεχνικά τοποθετημένες ώστε να δημιουργηθούν «γωνίες»). Μια γυναίκα που σέβεται τον εαυτό της, είναι αδιανόητο  να διασχίσει το κατώφλι του σπιτιού της άνευ μάσκαρας!

'Ολα τα παραπάνω είναι απλώς, για μένα, διασκεδαστικές παρατηρήσεις και όχι δριμεία κριτική των γυναικών που συμμετέχουν στις εκπομπές αυτές. Άλλωστε, όπως η μόδα της ένδυσης αλλάζει γρήγορα σήμερα, υποθέτω ότι θα αλλάζουν και οι απόψεις και συμπεριφορές στα ριάλιτι μόδας.

Κείμενο : Μερόπη Σανοπούλου