Απλά μαθήματα κομματικής ιεραρχίας στις πρώην χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού με αφορμή ένα διήγημα του Louis Sepulveda. Για κλάμματα αλλά και για πολλά γέλια!

Ένας ουζμπέκος, μουγκός ή όχι, υπό κανονικές συνθήκες κατοικεί στο Ουζμπεκιστάν. Το Ουζμπεκιστάν, ανεξάρτητη δημοκρατία σήμερα, αποτελούσε μέρος της αλήστου μνήμης Σοβιετικής ‘Ενωσης. Οι κάτοικοί του λέγονται ουζμπέκοι, με απώτερη νομαδική καταγωγή, η γλώσσα που μιλούν είναι τα ουζμπεκικά, που  ανήκουν στην ομάδα των τουρκικών γλωσσών και η θρησκεία τους ήταν, ακόμη και επί Σοβιετικής Ένωσης, η μουσουλμανική κατά το 80% του πληθυσμού!

Αυτά όλα και πολλά περισσότερα μπορεί κάποιος να τα διαβάσει στην εγκυκλοπαίδεια (αν κάποιοι την ανοίγουν ακόμη) ή στο google που μας έρχεται και πιό κόμοδο. Διαβάζοντας όμως το διήγημα του Luis Sepulveda «Ο μουγκός Ουζμπέκος» έμαθα πολλά για τους ξένους φοιτητές στο Ουζμπεκιστάν αλλά και στην Μόσχα την περίοδο στην οποία αναφέρεται το διήγημα, επί ΕΣΣΔ δηλαδή. ’Ετσι έμαθα ότι :

Τα παιδιά των στελεχών του Κόμματος (ένα είναι το Κόμμα!) από διάφορες χώρες ανά τον κόσμο είχαν πρόσβαση στα σοβιετικά πανεπιστήμια και τις φοιτητικές εστίες τους. Απλά, η επιλογή του πανεπιστημίου ήταν ευθέως ανάλογη της θέσης της οικογένειας του φοιτητή - ή και του ίδιου αν είχε κομματική δράση - στην κομματική ιεραρχία της χώρας καταγωγής του. ‘Ετσι, για τους προνομιούχους  που βρίσκονταν ψηλά στην ιεραρχία, οι πόρτες του περίφημου πανεπιστημίου Λαμονόσοφ στη Μόσχα ήταν ανοιχτές, το φοιτητικό επίδομα ανώτερο των υπολοίπων καθώς και μια σειρά επιπλέον παροχών σε βοηθήματα για ρούχα, βιβλία, εισιτήρια κ.α. Αυτοί που φοιτούσαν στο Πανεπιστήμιο Φιλίας των Λαών Πατρίς Λουμούμπα υστερούσαν κατά πολύ, προφανώς γιατί η θέση στην κομματική ιεραρχία της χώρας τους ήταν κατώτερη. ‘Έπαιρναν μόνο ένα μηνιαίο επίδομα, ισχνότερο του άλλου και μηδέν άλλες παροχές!

Σε περίπτωση που οι σπουδές οδηγούσαν τους υποψήφιους φοιτητές σε επαρχιακά πανεπιστήμια, υποχρεωτικά και χωρίς δυνατότητα επιλογής, ο τρόπος μετάβασης είχε κι αυτός μια απολύτως διακριτή διαφορά. Για παράδειγμα, ο χιλιανός ήρωας της ιστορίας που την αφηγήθηκε στον συγγραφέα και που εγώ με την σειρά μου μεταφέρω ψήγματά της εδώ έπρεπε να μεταβεί στην Τασκένδη, πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν. Στη δεκαετία του ’70 ένα αεροπλάνο των ρωσικών αερογραμμών (τύπου Toupolef) έκανε σε οκτώ ώρες την διαδρομή Μόσχα – Τασκένδη ενώ ο υπερσιβηρικός χρειαζόταν μόνο (!) 14 μέρες. Ανάλογα λοιπόν με την θέση της οικογένειας του φοιτητή στην κομματική ιεραρχία οι προνομιούχοι ταξίδευαν με το αεροπλάνο ενώ οι κατώτεροι κομματικά με το τραίνο!

Για τις συνθήκες και τις δυσκολίες διαβίωσης του συγκεκριμένου φοιτητή που από την ηλιόλουστη Χιλή βρέθηκε στην παγωμένη Τασκένδη θα ήταν χρήσιμο να διαβάσετε τις γλαφυρές περιγραφές του Sepulveda, καθώς και για τον κωμικό και ευφάνταστο τρόπο διαφυγής του από την αφιλόξενη πόλη. Γιατί βέβαια, στην τότε σκληρή πραγματικότητα ούτε αυτό ήταν επιτρεπτό!

Η  Τασκένδη είναι πολλαπλώς γνωστή στους  Έλληνες από τους πολιτικούς πρόσφυγές μας εκεί στη μετεμφυλιακή περίοδο. Και όχι με τις καλύτερες των αναμνήσεων! Η μήτρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, η μαμά Ρωσία, δεν φέρθηκε και πολύ καλά στα εξόριστα από την Ελλάδα παιδιά της, τα έστειλε όσο πιο μακριά μπορούσε, σε ένα μέρος παγωμένο και δυσπρόσιτο, κατοικημένο από μια περίεργη ράτσα ανθρώπων. Μια δεύτερη εξορία δηλαδή!

Κείμενο: Μαριάννα Καραβασίλη

Σημείωση : Στις εκδόσεις Opera που κυκλοφορούν στα ελληνικά τα βιβλία του, με τις πάντα εξαίρετες μεταφράσεις του Αχιλλέα Κυριακίδη, μπορείτε να διαβάσετε το  βιογραφικό και την εργογραφία του Λούις Σεπούλβεδα. Αξίζει να τονισθεί ότι  στην πολυτάραχη ζωή του ο συγγραφέας πέρασε και ένα διάστημα σαν υπότροφος φοιτητής σε σοβιετικό πανεπιστήμιο από το οποίο και αποπέμφθηκε "με συνοπτικές διαδικασίες" για μη συμβατή με την κομματική γραμμή, συμπεριφορά!