Τα όρια είναι παντού και αφορούν όλους μας.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι «σημείο επαφής»: είναι εκεί που συναντιέμαι εγώ με τον άλλο αλλά και εκεί που χωρίζομαι από αυτόν (μαθαίνω να διαχωρίζω τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου, από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων). Χωρίς αυτά λοιπόν, δεν θα μπορούσαμε να είμασταν λειτουργικοί, να συνεργαζόμαστε, να οργανωνόμαστε και να είμαστε αποδοτικοί.

Οι περισσότεροι γονείς ενώ αναγνωρίζουν τη σημασία που έχουν τα όρια στην ανάπτυξη του παιδιού, φαίνεται να δυσκολεύονται να τα εφαρμόσουν στη πράξη με έναν τρόπο αποτελεσματικό και σταθερό. Δοκιμάζουν διάφορες «τεχνικές» που έχουν ανακαλύψει στο διαδίκτυο, σε βιβλία, συζητώντας με άλλους γονείς (φίλους/συγγενείς) ή εκείνες που απλά προέρχονται από τα δικά τους βιώματα (πώς μεγαλώσανε οι ίδιοι από τους δικούς τους γονείς), οι οποίες ωστόσο, αρκετές φορές, δεν έχουν εφαρμογή στο δικό τους παιδί (λόγω διαφορετικής σύνθεσης και συνθηκών της τωρινής οικογένειας από την πατρική, αναπτυξιακού σταδίου του παιδιού, ιδιοσυγκρασίας του συγκεκριμένου παιδιού κ.α) και δεν δίνουν το επιθυμητό, για τον γονιό, αποτέλεσμα (ένα παιδί «υπάκουο» και «συνεργάσιμο»). Πελαγώνουν, φορτίζονται συναισθηματικά και ματαιώνονται.

Εάν ως «γονιός» δεν είμαι παρών στη σχέση μου με το παιδί και δυσκολεύομαι αρχικά ο ίδιος με τα όρια, τότε οι πιθανότητες είναι οι όποιες «συνταγές» να μην ευοδώσουν. Κανείς δεν αμφισβητεί τη διάθεση σας να υποστηρίξετε και να ενισχύσετε το παιδί σας, ωστόσο είναι καίριο αυτή η ενίσχυση να γίνει με ένα λειτουργικό, για το ίδιο το παιδί, τρόπο.

Αρχικά λοιπόν, πριν την εφαρμογή οποιασδήποτε «τεχνικής»/ «συνταγής», δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι λέξεις έχουν δύναμη. Το πώς νοηματοδοτούμε μια λέξη, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το πώς θα προσεγγίσουμε την εκάστοτε περίσταση. Είναι πολύ σημαντικό, πριν την έναρξη της διαδικασίας της οριοθέτησης, να αναρωτηθείτε τι σημαίνει «όριο» για εσάς. Ακούγοντας δηλαδή τη λέξη «όριο», ποιά είναι η πρώτη λέξη ή εικόνα που έρχεται στο μυαλό σας. Αυτή η εικόνα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το πώς θα επικοινωνήσετε το «όριο» και θα πλαισιώσετε το παιδί σας.

Εξίσου σημαντικό είναι κατά τη διαδικασία της οριοθέτησης να εφαρμόσουμε το τρίπτυχο: «όριο (ο  κανόνας που επικοινωνούμε) – λογική εξήγηση (γιατί ζητάμε από το παιδί να συνεργαστεί/ πώς θα ωφεληθεί από αυτό) – συνέπεια (τι θα συμβεί αν το παιδί επιλέξει να μην ακολουθήσει τον κανόνα). Παρατηρήστε τον εαυτό σας. Πώς βιώνετε και εσείς οι ίδιοι αυτή τη διαδικασία; Πού δυσκολεύεστε περισσότερο, και πώς αντιδράτε εκείνη τη δεδομένη στιγμή; Χρειάζεται να μάθουμε να διαχωρίζουμε το δικό μας συναίσθημα από το συναίσθημα του παιδιού και να λειτουργούμε με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού(αυτονόμηση, υπευθυνότητα, συναισθηματική ασφάλεια, εμπιστοσύνη στον εαυτό του).

Είναι καίριο να θυμάστε ότι ο σκοπός των ορίων δεν είναι η συμμόρφωση αλλά η κατανόηση της ανάγκης ύπαρξης τους και η εσωτερίκευσή τους. Απαραίτητη προυπόθεση για να αποκτήσουμε και να δομήσουμε «εσωτερικά όρια» (π.χ σεβασμό, αυτοέλεγχο, υπομονή) είναι η θέσπιση «εξωτερικών ορίων»(κανόνων). Όταν ένα παιδί δεν συνεργάζεται με το όριο, αποφύγετε να εστιάσετε στην σκέψη «πώς μπορώ να αλλάξω την συμπεριφορά του παιδιού μου;» και προσπαθήστε αρχικά να διερευνήσετε τί προσπαθεί  να επικοινωνήσει το παιδί σας με αυτή τη συμπεριφορά. Αναρωτηθείτε για τυχόν αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον στο οποίο ζει και κινείται το παιδί. Δώστε χώρο στο παιδί σας και ενθαρρύνετε το να επικοινωνήσει με λόγια (και όχι με πράξεις) τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Αυτό θα σας επιτρέψει να μπείτε στον κόσμο του και να δείτε μέσα από τα δικά του μάτια. Ακούστε και αναγνωρίστε το συναίσθημα του, ακόμη και την αρνητική του σκέψη. Και βοηθήστε το να τα εκτονώσει, να τα εκφράσει με έναν πιο λειτουργικό/ εναλλακτικό τρόπο, που να του επιτρέπει να συμβιώνει με τους άλλους ανθρώπους. Οριοθετούμε τις μη επιθυμητές συμπεριφορές και όχι το συναίσθημα. Απορρίπτουμε την πράξη και όχι το παιδί!

Εν κατακλείδι, η κάθε οικογένεια είναι μοναδική, έχει τους δικούς της κανόνες και όρια, τα οποία είναι σημαντικό να είναι ευέλικτα και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών, ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που διανύουν. Αναμφισβήτητα, η οριοθέτηση και γενικότερα η οικοδόμηση λειτουργικής σχέσης γονέα-παιδιού δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. «Γονιός» δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι. Το να είσαι επομένως γονιός και να μπορείς να εκφράζεις τον γονικό ρόλο με τρόπο ωφελιμο για το ίδιο το παιδί είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται.

Κείμενο: Μαρία Ιωαννίδη, Κοινωνική Λειτουργός – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Σελίδα στο facebook : Μαρία Ιωαννίδη ,Κοινωνική Λειτουργός-Οικογενειακή Θεραπεύτρια