Στα αγγλικά την αποκαλούσαν Scold’s Bridle και schandmaskes στα γερμανικά, η Μάσκα της Ντροπής ήταν μια μέθοδος παραδειγματικής τιμωρίας που χρησιμοποιήθηκε στην Ευρώπη σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα μέχρι τον 18ο αιώνα!
Σε όλη τη μεσαιωνική περίοδο, πίστευαν ότι ο μόνος τρόπος για να τηρηθεί η τάξη ήταν να εξασφαλισθεί ότι οι άνθρωποι θα είχαν τον φόβο της τιμωρίας σε περίπτωση που θα διέπρατταν ένα έγκλημα. Για το λόγο αυτό, όλα τα εγκλήματα από την κλοπή, τη ληστεία, τη διάρρηξη σπιτιών έως και τη δολοφονία αντιμετώπιζαν σκληρές ποινές, η δε τιμωρία τους ήταν πάντα δημόσια. Για παραδειγματισμό!
Η δημόσια εικόνα και η άμεμπτη υπόληψη ενός ατόμου αποτελούσε κανόνα για την ομαλή κοινωνική ζωή. Για τον ίδιο σκοπό και βέβαια για τα πιο ελαφριά αλλά πάντα κολάσιμα παραπτώματα υπήρχε η Μάσκα της Ντροπής. Η τιμωρία και η γελοιοποίηση των παραβατών ήταν ο νόμιμος και συστηματικός τρόπος ελέγχου της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Σε αυτή την λογική και με την βεβαιότητα ότι ο φόβος καθιστά τους ανθρώπους δειλούς και εν πολλοίς άβουλους και υποταγμένους αυτές οι μάσκες απευθύνονταν :
Σε όσους έχωναν την μύτη τους σε ξένες υποθέσεις, μια μάσκα πουλιού με μεγάλη μύτη
Σε όσους μιλούσαν πολύ, τους κουτσομπόληδες δηλαδή.
Σε όσους εκτός από κουτσομπόληδες διέβαλλαν τους άλλους.
Στους ωτακουστές, μια μάσκα με μεγάλα αυτιά
Ως τιμωρία σε φλύαρες γυναίκες που δεν έλεγχαν τα λεγόμενά τους. Μάσκα με καμπανάκι.
Η κατασκευή τους ήταν από σίδερο και ήταν βαριές και άκαμπτες. Πολλές φορές είχαν και μια μακριά αλυσίδα για να περιφέρουν τον παραβάτη στους δρόμους. Οι περισσότερες μάσκες δεν προκαλούσαν ιδιαίτερο πόνο στον φέροντα, είπαμε ό σκοπός ήταν ο παραβάτης να διαπομπευθεί προς παραδειγματισμό των υπολοίπων. Κάποιες μάσκες όμως, για τις βαριές περιπτώσεις κουτσομπολιού και διαβολής διέθεταν ένα μεταλλικό έλασμα με μια ακίδα στην άκρη που τρυπούσε την γλώσσα κάθε φορά που πήγαινε να μιλήσει αυτός που την φορούσε.
Αν και αυτές οι κατασκευές κάλυπταν το πρόσωπο και το κεφάλι, δεν έκρυβαν τα χαρακτηριστικά του τιμωρημένου. Ακόμα και στις μεγάλες πόλεις όλοι ήξεραν ποιος ήταν κάτω από τη μάσκα. Κι αν δεν ήξεραν, ρωτούσαν τους άλλους. Κατά ειρωνικό τρόπο, παρόλο που το κουτσομπολιό ήταν αξιόποινο έγκλημα, ήταν αποδεκτό ως τρόπος διάδοσης πληροφοριών σχετικά με το ποιος φορούσε τη Μάσκα της Ντροπής!
Εκτός από της μάσκες της ντροπής, στο Μουσείο Βασανιστηρίων που βρίσκεται στην M’dina, την Σιωπηλή Πόλη της Μάλτας, παρουσιάζεται μια γκάμα μεσαιωνικών βασανιστηρίων μεγάλης φαντασίας αλλά και αβάσταχτου πόνου. Είναι στεγασμένο μέσα στα αυθεντικά μπουντρούμια κάτω από το Palazzo Vilhena. Μια διαδρομή στην ιστορία των βασανιστηρίων με τεκμηριωμένες αναφορές στους τρόπους βασανισμού, όπου η ζοφερή ατμόσφαιρα με τα tableau vivants και το ηχητικό υπόβαθρο με λυγμούς και κραυγές πόνου, αν και μερικές φορές είναι kitsch, προκαλεί ανατριχίλα. Και μεγάλη θλίψη για τα όρια της ανθρώπινης βίας.
Φωτογραφίες, Κείμενο: Μαριάννα Καραβασίλη