"Η γλώσσα είναι η μητέρα της σκέψης, όχι η υπηρέτριά της", έγραψε ο Αυστριακός λογοτέχνης Καρλ Κράους.
"Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου", έγραψε ο Αυστριακός φιλόσοφος Λούντβιχ Βιττγκενστάϊν.
Πλήρης ασυνεννοησία μεταξύ ημών των Ελλήνων. Οι άνω των 50 θυμούνται ακόμα τα ελληνικά που είχαν μάθει κάποτε, οι κάτω των 50 δεν τα διδάχτηκαν ποτέ πολύ σωστά και έχουν μια θολή εικόνα σχετικά με το πώς είναι καλό να τα χρησιμοποιούν. Λέει για παράδειγμα μια κυρία "με ταλανίζει το αν θέλω να μαγειρέψω μακαρόνια ή κρέας σήμερα" και εννοεί αμφιταλαντεύομαι ανάμεσα στα δύο. Θα μπορούσε πράγματι να την ταλανίζει κιόλας αυτή η αμφιταλάντευση. Λέει ένας άλλος "μάχιμη πόλη η Αθήνα σήμερα λόγω των βεγγαλικών" και εννοεί πεδίο μάχης. Γράφει μια κυρία σε λογοτεχνικό κείμενο "δεν ήταν επί του παρόντος" και με το "επί" σκοτώνει το λογοτεχνικό της κείμενο. Ένας άλλος γράφει "πρώτη φορά βλέπω φέτος χιονόπτωση έστω και ασθενείς".
Αν διαβάσεις ελληνικά ειδησεογραφικά σάϊτ δεν καταλαβαίνεις πλέον τίποτα. Χρησιμοποιούν λέξεις που κανείς δεν ξέρει πού τις έχουν βρει. Τις βρήκαν όντως κάπου ή τις φαντάστηκαν; Άγνωστο.
Οι μισοί δεν καταλαβαίνουν τους άλλους μισούς και το χάσμα όσο πάει γίνεται και μεγαλύτερο. Δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο, είναι ο τρόπος διδασκαλίας μετά την κατάργηση καθαρεύουσας και πολυτονικού. Όσοι δεν θέλουν να το δούν απλώς εθελοτυφλούν ή βαριούνται ν'ασχοληθούν με το πρόβλημα. Όσοι δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι η καθαρεύουσα που ήθελε να καθαρίσει τα ελληνικά από τα ξενόγλωσσα στοιχεία της ήταν γέφυρα μεταξύ αρχαίων και νέων ελληνικών, τώρα το ρίχνουν σε πολιτικές διαμάχες και φιλονικίες που χρόνια ταλανίζουν τον λαό μας.
Μέσω της καθαρεύουσας μπορούμε να καταλάβουμε πώς περάσαμε από τα αρχαία στα νέα ελληνικά δια μέσου των αιώνων, τουλάχιστον στον γραπτό λόγο. Με την κατάργηση της καθαρεύουσας και του πολυτονικού, οι σύγχρονοι Έλληνες έκοψαν αυτή τη γέφυρα και την έκαψαν. Βρίσκοντας όπως πάντα μια πολιτική δικαιολογία, είπαν ότι ήταν η γλώσσα των χουντικών, ξεχνώντας ότι οι χουντικοί, αγράμματοι και καράβλαχοι, την μιλούσαν εντελώς λανθασμένα. Όμως οι νεοέλληνες την συνέδεσαν με αυτούς και έτσι τώρα μαθαίνουν στα παιδιά τους, μέσω των σχολικών βιβλίων τους, ότι την καθαρεύουσα μπορούμε σήμερα να την χρησιμοποιούμε μόνο για αστεϊσμό και κοροϊδία. Την γλώσσα του Παπαρρηγόπουλου, του Ροϊδη, του Παπαδιαμάντη. Την γλώσσα που μας συνέδεε με την αρχαία ιστορία μας. Στην πυρά ή ακόμα χειρότερα, στην γελοιοποίηση. Μετά απορούν που τα παιδιά είναι αναλφάβητα. Σιγά να μην μάθουν αρχαία, αφού ούτε τα νέα δεν τα μιλάνε σωστά. Δεν τα καταλαβαίνουν, τους λείπει η κατανόηση των θεμελίων, της ρίζας, της συνέχειας. Της λογικής εξήγησης, δηλαδή.
Αυτό που οι περισσότεροι Έλληνες δεν καταλαβαίνουν διότι το ζουν μέρα με τη μέρα και το έχουν συνηθίσει, είναι ότι έχει αλλάξει η προφορά προς το χειρότερο. Μιλάμε τραγουδιστά τώρα πια, με τον λανθασμένο τονισμό και την απώλεια μακρών-βραχέων που μπορεί να μην γίνονταν αισθητά πριν αλλά πάντως υπήρχαν. Μιλάμε τραγουδιστά αλλά δυστυχώς φάλτσα. Είναι μια πολύ δυσάρεστη εξέλιξη. Σκεφτείτε την μελωδική ιταλική γλώσσα ή τη γαλλική. Δυστυχώς η δική μας δεν ακούγεται πλέον έτσι. Αν ζείτε χρόνια στο εξωτερικό, θα το έχετε διαπιστώσει κάθε φορά που μπαίνετε σε αεροπλάνο και ακούτε τις ανακοινώσεις στα ελληνικά ή τους συνταξιδιώτες σας να μιλάνε μεταξύ τους. Η προφορά είναι αγνώριστη. Θα μπορούσε άραγε ο Καθηγητής Χίγκινς να επέμβει εδώ και να τους διορθώσει την κακόηχη ομιλία τους όπως είχε κάνει για την Ελάϊζα Ντούλιτλ στην Ωραία μου κυρία;
Κάτι άλλο που μου έκανε εντύπωση σε ένα βίντεο όπου διάφοροι απήγγελαν ποίηση στη μνήμη ενός φίλου τους λογοτέχνη. Οι μεγαλύτεροι απήγγελαν κανονικά, σταματώντας λίγο στο τέλος κάθε στίχου και λίγο περισσότερο στο τέλος κάθε στροφής. Και από τον ρυθμό της απαγγελίας τους φαινόταν το μέτρο του ποιήματος. Ο πιο νέος δεν ήξερε πώς να απαγγείλει. Κόμπιαζε, έκανε άσχετες παύσεις και τελικά ήταν σαν να διάβαζε πεζό κείμενο.
Όχι ότι έχει μεγάλη σημασία. Δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα, απλώς τα greeklish θα επιβληθούν εκατό τοις εκατό, αν όχι και τα english επισήμως. Βλέπω ότι όλο και περισσότεροι στο ίντερνετ, φοβούμενοι να μην εκτεθούν με ανορθογραφίες ή άλλα λάθη, προτιμούν να γράφουν σε greeklish ή απ'ευθείας σε english.
Ασθενείς και οδοιπόροι της γλώσσας, οι ίδιοι οι νέοι αμαρτίαν ουκ έχουσιν αλλά αυτοί που τους διαπαιδαγωγούν και τους μορφώνουν;
Κείμενο: Λητώ Σεϊζάνη , Ιανουάριος 2021